Ανάγκες με διαφορετικές Αποχρώσεις

Οι σύγχρονες εξελίξεις και η διάδοσή τους, έχουν θέσει νέα στάνταρντς και για τον κόσμο της αναπηρίας. Με κριτήριο την επίτευξη καλύτερης ποιότητας ζωής και έχοντας επίγνωση της σπουδαιότητας της μαθησιακής διαφοράς, αναζητούμε συνεχώς καλύτερες εναλλακτικές για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων των ατόμων, μέσω της καλύτερης ρύθμισης του χώρου και των βοηθητικών υλικών και μέσων, πάντοτε με κέντρο το κάθε άτομο ξεχωριστά, δημιουργώντας συμμαχίες συνεργασίας και προσφοράς στο περιβάλλον του. Το άρθρο που ακολουθεί, έχει γραφτεί στα πλαίσια μιας ξεχωριστής συνεργασίας, του Δήμου Διρφύων-Μεσσαπίων, του ΚΕ.Φ.Ι.ΑΠ. Γ.Ν. Χαλκίδας και των εθελοντών του Νοσοκομείου Χαλκίδος και του Δήμου. *Από τη θέση αυτή, ευχαριστώ θερμά τον κύριο Πέτρο Ορφανό, Σχολικό Σύμβουλο, συγγραφέα και ειδικό σε θέματα πολυαναπηριών, ο οποίος, από την πρώτη στιγμή, στήριξε ενεργά την πρωτοβουλία των εργαστηρίων Δημιουργικής Απασχόλησης του Δήμου Διρφύων-Μεσσαπίων στο χώρο του ΚΕ.Φ.Ι.ΑΠ.

Επειδή ο άνθρωπος με αναπηρία είναι πρώτα απ΄ όλα άνθρωπος, είναι προφανές ότι, οι σύγχρονες εξελίξεις και η χρήση τους για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, τείνουν να καθιερώσουν νέα στάνταρντς και για τον κόσμο της αναπηρίας. 

Πιο συγκεκριμένα, η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη, η ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης, η μετεξέλιξη της βιομηχανικής κοινωνίας σε κοινωνία της γνώσης (και της δια βίου μάθησης) και το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης, το οποίο συμβάλλει στη διάδοση των σύγχρονων τάσεων διεθνώς, έχουν οδηγήσει στο σχεδιασμό και την εφαρμογή συγκεκριμένων παρεμβάσεων ως μέτρων αντιστάθμισης και απαιτούν από τους επίσημους φορείς της ελληνικής κοινωνίας, την επιτυχή σύνδεση τους με την καθημερινή πρακτική, τις εμπειρίες, τα προβλήματα και τα ενδιαφέροντα των εκπαιδευτών των Ατόμων με Αναπηρία, στοχεύοντας, διαρκώς, σε ανώτερα επίπεδα ποιότητας ζωής. Μια ποιότητα, που εύκολα μπορεί να οικοδομήσει τις βάσεις της πάνω στην ενσυναίσθηση (δηλαδή τη συναισθηματική κατανόηση) των ατομικών διαφορών και στην αντιμετώπιση του προβλήματος ως "πρόκληση" στην επιστημονικότητα του εκπαιδευτή, ως προς την ανίχνευση των ικανοτήτων των Ατόμων με Αναπηρία. Εκεί δηλαδή, που οι άλλοι θα συναντούσαν όρια κι εμπόδια, ο εκπαιδευτής Ατόμων με Αναπηρία εντοπίζει "προκλήσεις", που αναζητούν νέες απαντήσεις κι εναλλακτικές όπως, καλύτερη ρύθμιση χώρων, επιλογή βοηθητικού υλικού και βελτίωση της επικοινωνίας και της συναισθηματικής κατανόησης. 

Συμπληρωματικά, θα λέγαμε ότι οι "ατομικές διαφορές", ενδέχεται να γίνονται αντιληπτές είτε ως "αδύνατα" σημεία, τα οποία τα άτομα μπορούν να αναπτύξουν περισσότερο, ώστε να γίνουν περισσότερο "ανθεκτικά" στις καθημερινές προκλήσεις και τα καθημερινά άγχη, είτε ως "δυνατά σημεία", δηλαδή τομείς στους οποίους τα άτομα έχουν ιδιαίτερη "κλίση" και τους οποίους μπορούμε να αναπτύξουμε, θέτοντας έτσι τις βάσεις της εξειδίκευσης και της αυτονομίας. Συνεπώς, οι ατομικές διαφορές, είναι νομίσματα με δυο όψεις, ωστόσο, ως εκπαιδευτές Ατόμων με Αναπηρία, προτιμούμε να αξιοποιούμε τη θετική πλευρά. Οι παρεμβάσεις μας, ξεκινούν από τα δυνατά σημεία που εντοπίζουμε, χωρίς να ακολουθούμε το μοντέλο διάγνωση-παρέμβαση, αλλά, μέσα από την πρακτική, ψάχνουμε για τις ικανότητες κι όχι για αδυναμίες, θέτοντας ρεαλιστικούς και πραγματοποιήσιμους στόχους, υπό τον εξής όρο: εάν οι ικανότητες του ατόμου με άριστα το 10 είναι 4, τότε η παρέμβαση δραστηριοτήτων είναι καλό να ξεκινάει από το 3...

"Αγεφύρωτες διαφορές": ένας σύντομος, πρακτικός οδηγός για την "τρίτη" πλευρά

Συγκρούσεις, παράπονα, απλές διαφορές ή διαφορές, εκ πρώτης όψεως ...αγεφύρωτες; Όποιο κι αν είναι το πρόβλημα, υπάρχουν κάποια "βήματα", τα οποία προετοιμάζουν το έδαφος της αποκατάστασης των σχέσεων. Σε αυτό το άρθρο, θα κάνουμε λόγο για την περίπτωση εκείνη, στην οποία υπάρχει μια τρίτη πλευρά που θέλει αλλά και έχει τις δεξιότητες εκείνες ώστε να βοηθήσει στην επίλυση.

Ας διαχωρίσουμε όμως, πρώτα απ΄ όλα, τα είδη της αποκατάστασης: κάποιες φορές, η μία ή και οι δύο πλευρές που αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα, δεν επιθυμούν να έρθουν πιο "κοντά". Δεν έχουν, δηλαδή, ως αίτημα τη δημιουργία ή την αποκατάσταση μια φιλικής σχέσης αλλά θέλουν απλά να λύσουν το πρόβλημα και να συνεχίσουν να διατηρούν κάποια απόσταση μεταξύ τους. Εκτός λοιπόν από την περίπτωση στην οποία τα ίδια τα εμπλεκόμενα στη σύγκρουση άτομα (ή ένα εξ αυτών) εκφράζουν το αίτημα της αποκατάστασης της σχέσης, υπάρχει και η περίπτωση το αίτημα αυτό να εκφράζεται από μια τρίτη πλευρά, η οποία επιθυμεί (αλλά εξαιτίας του προβλήματος, δυσκολεύεται) να συνεργαστεί ταυτόχρονα με τις δυο πλευρές.

Τι κάνουμε λοιπόν όταν, βρισκόμαστε στη θέση της "τρίτης πλευράς", ενώ "ανοίγονται" μπροστά μας δυο διαφορετικές οπτικές οι οποίες μοιάζουν να μην έχουν τίποτα κοινό;

Μιας κι είναι μια μέρα για τα παιδιά...

Η παιδική ηλικία έχει περισσότερα δικαιώματα σε σχέση με τις υποχρεώσεις της κι όλοι συμφωνούμε ότι πρέπει να επωμιζομαστε εμείς τις ευθύνες ως ενήλικες, ώστε τα παιδιά να είναι ξεγνοιαστα. Κι αυτό ισχύει για τα παιδιά όλου του κόσμου. Η προστασία της παιδικοτητας είναι ένα θέμα που χρειάζεται συντονισμενη δράση όλων των εμπλεκομενων με την παιδική ηλικία, φορέων.

Μια ενότητα ζητημάτων που, συμπληρωματικά με την κάλυψη όλων των άλλων αναγκών προκύπτει, είναι κατά τη γνώμη μου, η προστασία των "μυστηρίων" σχετικά με τον παιδικό κόσμο: μια φορά είναι κανείς παιδί, ωστόσο θυμομαστε κάτι από τον παιδικό τρόπο να βλέπει κανείς τα πράγματα. Τα παιδιά έχουν αρκετούς δικούς τους κώδικες έκφρασης κι επικοινωνίας μεταξύ τους, τους οποίους πρέπει επίσης να σεβαστουμε και να διασφαλίσουμε... Θέλω, από τη μια πλευρά να ενθαρρύνω την καλη επικοινωνία μεταξύ ενηλίκων κι ανηλικων, απο την άλλη πλευρά όμως δεν χρειάζεται ούτε να ρωταμε τα παιδιά παραπάνω απ` όσα "χρειάζεται", ούτε και να εξηγούμε παραπάνω απ` όσα χρειάζονται. Πιστεύω ότι με νιωθετε... Τα παιδιά είναι παιδιά και κάθε πράγμα γίνεται στην ώρα του!

Και μιας κι έρχονται γιορτές, επιτρέπεται να γινουμε κι εμείς παιδιά και ας απολαυσουμε τα -όχι μονο υλικά- δώρα του Αη- Βασίλη!!!

Με αγάπη ♥
Χ.Κ.

Όταν τα γυαλιά που φοράς είναι χρωματιστά...

Όταν βρίσκεσαι στη θέση εκείνου που ακούει το πρόβλημα που εκθέτει κάποιος άλλος, παραμένεις σιωπηλός (είναι αυτό που λέμε "ακούω ενεργά") και σε κατακλύζουν διάφορες σκέψεις. Κάποιες από αυτές είναι, κατά κάποιον τρόπο "αυτόματες", δηλαδή είναι απλές κριτικές, που σχετίζονται, όχι απαραίτητα με την επιστήμη και κάποιες άλλες σκέψεις αφορούν, εκείνα τα λόγια που θα πεις για να αποκλιμακώσεις την ένταση, όχι για να "χρυσώσεις το χάπι", ούτε για να πείσεις το άτομο ότι υπάρχει ένας "σωστός" τρόπος να βλέπει κανείς τα πράγματα, αλλά για να αναδείξεις συμπληρωματικούς τρόπους που μπορεί κάποιος να δει την πραγματικότητα. Θέλεις δηλαδή να ανοίξεις μια πόρτα, να δώσεις ένα χέρι να πιαστεί το άλλο άτομο, να του προσφέρεις εναλλακτικές.

Βέβαια, ο τρόπος που βλέπει κανείς τα πράγματα είναι μέρος της διαφορετικότητάς του, της αξίας του. Αυτό που επιδιώκουμε, ως ειδικοί, με τις παρεμβάσεις μας, δεν είναι τα άτομα να έχουν ομοιόμορφες αντιδράσεις στις "κρίσεις". Θα έλεγα καλύτερα ότι, το να είναι τα άτομα λειτουργικά και σε γενικές γραμμές ικανοποιημένα από τις ζωή τους, σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό, με την αποκατάσταση της αισιοδοξίας τους. 

Είναι όμως η αισιοδοξία κάτι απτό, κάτι ρεαλιστικό; Ή μήπως στην εποχή μας είναι κάτι αφελές ή ανέφικτο;

"Σε επίπεδο πεποιθήσεων...": Τα 20 "καλύτερα" της χρονιάς

Όλον αυτόν τον καιρό, γράψαμε, σκεφτήκαμε, επικοινωνήσαμε... Εμπνεόμαστε και δημιουργούμε μαζί... Νιώθουμε, αλλά και κρίνουμε, σύμφωνα με όσα νιώθουμε...
Ότι τα συναισθήματα έχουν τόσο μεγάλο ρόλο στη ζωή μας, δεν είναι απαραίτητα κάτι αρνητικό. Δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, πιο "κοινωνική" έννοια από το συναίσθημα, αφού πολλά από αυτά που νιώθουμε σχετίζονται, τελικά, με τον τρόπο που βλέπουν τα πράγματα οι άλλοι (κάποιος άλλος ίσως να έλεγε: οι "σημαντικοί άλλοι")... 

Τι μας κινητοποιεί όμως να μοιραζόμαστε τις σκέψεις μας; 

Γιατί η ειρηνική επίλυση συγκρούσεων είναι πρώτα "ειρηνική" και μετά "επίλυση"

Το ενδιαφέρον για τον εφοδιασμό ολων των ατόμων με δεξιότητες διαχείρισης κρίσεων και συγκρούσεων ολοένα και αυξάνεται. Μάλιστα, εκτός από απαραίτητες δεξιότητες στα εργασιακά περιβάλλοντα (περισσότερο για τα άτομα που αναλαμβάνουν υπεύθυνες θέσεις), οι περισσότεροι συμφωνούμε ότι οι δεξιότητες αυτές θα πρέπει να καλλιεργούνται και στα παιδιά και μάλιστα από το σχολικό περιβάλλον, όπου υπάρχει και η ευκαιρία εξάσκησής τους. Οι δεξιότητες αυτές αναφέρονται στην καλή επικοινωνία, τη σφαιρική κατανόηση μέσα από ερωτήσεις ενδιαφέροντος, τις σκέψεις σχετικά με τα συναισθήματα και την επιρροή τους στην κριτική ικανότητα, την επίλυση προβλημάτων με έμφαση αφενός στην επανόρθωση και αφετέρου στο αμοιβαίο κέρδος των πλευρών. 

Αρκετές φορές, έχουμε παρουσιάσει τις συγκρούσεις ως "ευκαιρίες": ευκαιρίες για την κατανόηση του άλλου αλλά και "εκπαιδευτικές" ευκαιρίες, οι οποίες αφορούν ολόκληρες κοινότητες. Κι αυτή η εκπαιδευτική δυνατότητα της σύγκρουσης, αναφέρεται στην πρόληψη και στην τόνωση των μηχανισμών της, δηλαδή, στις δυνατότητες που αποκτά η ομάδα για την πρόληψη των συγκρούσεων, με το να γενικεύει τα "διδάγματα" προς όφελος των μελών της. Κι εδώ, πολύ φυσικά, μπαίνει η "ομάδα" στη συζήτηση των δεξιοτήτων διαχείρισης κρίσεων. Θέλω με αυτό να τονίσω, ότι, τις δεξιότητες διαχείρισης συγκρούσεων, δεν τις μαθαίνω "για μένα". Για την ακρίβεια, τις μαθαίνω και αποτελούν "κτήμα" μου με την έννοια που αποτελούν "κτήμα" μου όλες οι υπόλοιπες γνώσεις κι εμπειρίες, όμως οι δεξιότητες διαμεσολάβησης και διαχείρισης συγκρούσεων είναι κάτι "ξεχωριστό". 

Το παρεξηγημένο "εγώ"

Όλα ξεκινούν από τις ανάγκες. Με την ικανοποίηση των αναγκών, προκύπτουν νέες ανάγκες... Κατά πόσο, όμως, κάνοντας λόγο για ανάγκες, βρισκόμαστε, μοιραία, συνεχώς μπροστά στο "εγώ" και κατά πόσο "προωθείται", γενικά, αυτός ο τρόπος να βλέπει κανείς την πραγματικότητα; Πότε ικανοποιώντας το "εγώ", υπάρχει κίνδυνος να χαθεί το "εμείς" και τι είναι αυτό που στο "εμείς", είναι τόσο πολύτιμο;

Αρχικά, μοιάζει αυτονόητο ότι το "εμείς" είναι το "σωστό", ότι σε γενικές γραμμές το "εμείς" προηγείται, όποια έννοια κι αν έχει αυτή η προτεραιότητα: τη συνέχεια, την ασφάλεια, την ανάγκη, τη λογική, την ηθική... Το "εμείς", ο πολιτισμός, η ομάδα, η κοινωνία, είναι πολύτιμα, επειδή αυτά επιτρέπουν να υπάρχει το κάθε "εγώ". Το "εμείς", δηλαδή το συλλογικό, με την έννοια όσων προηγούνται και έπονται της δικής μας ύπαρξης (κι εννοώ τα άτομα, τις ιδέες, τα πράγματα...), είναι η βάση που μας επιτρέπει να είμαστε αυτοί που είμαστε, να σκεφτόμαστε με τον τρόπο που σκεφτόμαστε, να κινούμαστε με τον τρόπο που κινούμαστε, να επιθυμούμε με τον τρόπο που επιθυμούμε, να επιλέγουμε με τον τρόπο που επιλέγουμε. Κάπως έτσι προκύπτει και η έννοια της ελευθερίας μας, αφού το "εμείς", έχει προκαταβολικά επιλύσει αρκετά, ζωτικής σημασίας, ζητήματα του "εγώ"... Το "εμείς" είναι ταυτόχρονα η αιτία των νέων αναγκών αλλά και το μέσον ικανοποίησής τους. Αλλά είναι κάτι παραπάνω από αυτά, αφού το "εμείς" δίνει το νόημα σε όλα τα παραπάνω.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το "εγώ" είναι η έδρα του εγωισμού, των "ασυνείδητων" και των "κατώτερων" κινήτρων...

20 Νοεμβρίου: Δικαιώματα του Παιδιού

Σαν σήμερα, το 1989, ψηφίστηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το κείμενο της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Παιδιού.

Μάλιστα, ολόκληρο το πρώτο εικοσαήμερο του Νοέμβρη, έχει το μήνυμα της προστασίας των παιδιών από την κακοποίηση. Το πολύ σοβαρό αυτό ζήτημα, αναφέρεται στο συνδυασμό των ευθυνών, αφενός της οικογένειας και αφετέρου της πολιτείας: η ενίσχυση του γονεϊκού ρόλου και η ενδυνάμωση των φορέων κοινωνικοποίησης, είναι βασικά στοιχεία της παιδικής προστασίας και της πρόληψης της κακοποίησης των παιδιών.

Ωστόσο, όλες οι δράσεις, καλό είναι να έχουν μια γενικότερη φιλοσοφία...
Οι δομές προστασίας των παιδιών, έχουν βέβαια σημαντικό ρόλο στις περιπτώσεις που τα δικαιώματα των παιδιών βρίσκονται σε κίνδυνο.
Η σχέση όμως των παιδιών με τους σημαντικούς για εκείνα ενηλίκους είναι άμεση.
Γι' αυτό, η προστασία του θεσμού της οικογένειας γενικότερα, φαίνεται ότι αποτελεί το ιδανικό κέντρο αυτών των δράσεων.
Οι στόχοι αυτοί μπορούν, συμπληρωματικά, να εστιάσουν στη μείωση του άγχους των γονέων, στις κοινότητες συνεργασίας και διαρκούς "επιμόρφωσης" μεταξύ τους, στην ενθάρρυνση των κοινωνικών ρόλων και στη σχέση τους με το σχολείο και τους φορείς κοινωνικοποίησης.

Η "εγκράτεια" σε σχέση με τα "απωθημένα"

Χρειαζόμαστε, όμως, στην πραγματικότητα, την "εγκράτεια"; Και γιατί;

Η αλήθεια είναι ότι τα σύγχρονα "συνθήματα" της επιστήμης της ψυχολογίας, συνηθίζουν να αναφέρονται περισσότερο στο "μπορώ","επιθυμώ", "έχω" και "κάνω" κι όχι τόσο στο "είμαι", "προσπαθώ" ή το "έχω μέτρο"...

Το να πιστεύω ότι "μπορώ", ότι "η τύχη μου είναι στο χέρι μου", είναι αναμφισβήτητα πολύ μεγάλης σημασίας για έναν ψυχικά υγιή, αποδοτικό, παραγωγικό άνθρωπο. Είναι επίσης πολύ σημαντικό για την "ενδυνάμωση" και την αισιοδοξία μας... Τόσο για τις πιο "εύκολες", όσο και για τις πιο "δύσκολες" μέρες που περνάμε. Ωστόσο, μήπως αυτό το "μπορώ", που τόσο αγωνιζόμαστε για να το επιβεβαιώσουμε στον εαυτό μας και στους γύρω μας, είναι από μια άλλη πλευρά κάτι αυτονόητο και από εκείνη, την "άλλη", πλευρά, χρειάζεται να έχουμε υπόψη και κάτι παραπάνω, αλλιώς το "μπορώ" δεν έχει νόημα;

Τα "δεδομένα"...

Γίνεται να είμαστε "ευγνώμονες" και "αισιόδοξοι" με όσα συμβαίνουν γύρω μας;
Πράγματι, καθημερινά χάνουμε κάτι, καθημερινά αμφιβάλλουμε, καθημερινά συμβαίνουν δυσάρεστα πράγματα και υπάρχουν δράστες που μένουν ατιμώρητοι. Καθημερινά όμως, στον αγώνα της ζωής, συμβαίνουν και όμορφα πράγματα, παρουσιάζονται "δεύτερες ευκαιρίες", ακόμη και σε όσους μπορεί να είχαν πάψει να τις περιμένουν ή σε κάποιους που πιστεύαμε ότι μπορεί και να μην τις "άξιζαν"... Δεν είναι όμως, αυτό, ελπίδα, για όλους; Δύσκολο να πεις αν υπάρχει κάποιο κρυμμένο νόημα, κάποιο βαθύτερο σχέδιο... Θα ξεπερνούσε τις εμπειρίες μας, τη διάρκεια της ζωής μας μια τέτοια απάντηση.

Αυτές τις μέρες, ετοίμαζα ένα άρθρο για την "ευγνωμοσύνη". Μου φάνηκε κάπως "χαζοχαρούμενο" να το αναρτήσω. Ίσως και να μην είχα να προσθέσω κάτι τελικά, αφού υπάρχουν κι άλλοι, αξιόλογοι άνθρωποι, που έχουν γράψει για την "ευγνωμοσύνη". Άλλωστε είναι ακόμη μια από εκείνες τις φορές που το "δέος" απέναντι σε ό,τι δεν μπορούμε να ελέγξουμε, ξεπερνά αυτά που μπορούν να λεχθούν και να είναι αρκετά, ικανοποιητικά, καθησυχαστικά.

Αυτό που θα παραθέσω μόνο, είναι οι σκέψεις σχετικά με αυτά που θεωρούμε "δεδομένα": αφενός, τα "δεδομένα" ευχάριστα πράγματα που συμβαίνουν ή που έχουμε, αυτά τα οποία χρειάζεται να αναγνωρίσουμε τώρα, χθες, αύριο... Κι όση προσπάθεια κι αν κάνουμε για να τα αξίζουμε, πάλι δεν ξέρουμε πότε και για πόσο θα έρθουν. Ή το "δεδομένο" ότι θα "δικαιωθεί" τελικά, αυτός που είναι "καλός" ή "αθώος". Η προσπάθεια δεν σταματά, όταν κάτι είναι "δεδομένο"... Αφετέρου, οι αρνητικές προβλέψεις, ως κάτι επίσης "δεδομένο": Κάπως πρέπει να σταματά ο φαύλος κύκλος της βίας, δεν μπορεί να είναι "δεδομένο" ότι θα κλιμακώνεται, ότι όλα θα γίνουν, αργά ή γρήγορα, "χάος"...

Χ. Κ.

Πόση "πειθαρχία" και πόση "δημοκρατία" χρειάζονται τα παιδιά;

Όταν ζηταμε τη γνώμη του "ειδικού" σχετικά με ένα θέμα, δεν λαμβάνουμε υπόψη τη γνώμη αυτή ξεκινώντας σε "λευκό χαρτί". Θέλω με αυτό να πω ότι, ο καθένας έχει τις δικές του, περισσότερο η λιγότερο "απλοικες", θεωρίες, αντιλήψεις, εμπειρίες... Θεωρίες οι οποίες μπορεί να έχουν και επιστημονική βάση. Ωστόσο, αυτό που περιμένουμε από τον ειδικό είναι, είτε να εντοπίσει μια κρυμμένη αξία, είτε να δώσει την ισορροπία, είτε να προτεινει ένα πλαίσιο κατανόησης και αναφοράς σε αυτές τις "θεωρίες".

Οι ιδέες εξελίσσονται, έρχονται, φεύγουν, επανέρχονται, επανεπενδυονται...

Πόσο …«λάιτ» είναι τα προγράμματα «διαχείρισης συναισθημάτων» και «ειρηνικής επίλυσης συγκρούσεων» στο σχολείο;

Είναι, τα προγράμματα διαχείρισης συναισθημάτων στο σχολείο, …«λάιτ» ή/ και «επιφανειακά» στην πρόληψη της σχολικής βίας, σε σχέση με τις «βαθύτερες αιτίες» της βίας;

Ας ξεκινήσουμε από τις «βαθύτερες» αιτίες της βίας. Συμφωνούμε ότι η βία προβάλλεται περισσότερο από τα ΜΜΕ, ότι ζούμε σε μια «βίαιη»/ ανταγωνιστική κοινωνία, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό, ότι γενικά υπάρχουν ανισότητες και διακρίσεις, ότι κάποιες φορές υπάρχουν και «σκόπιμες» αποδόσεις των αιτιών της βίας σε ατομικό επίπεδο, προκειμένου να μην αναφέρονται οι κοινωνικές ευθύνες. Ακόμη κι αν όλα τα παραπάνω, απλοϊκά μπορεί να πιστεύουμε ότι δημιουργούν μια «προδιάθεση» στα παιδιά να γίνουν βίαια (σε όλα ή σε κάποια, αλλά αυτό θα ήταν άλλη συζήτηση), το ότι οι πράξεις αυτές συμβαίνουν στο σχολείο και όχι στο σπίτι ή το αντίθετο, προφανώς και επιτρέπει σε άλλους παράγοντες να εισέλθουν στη συζήτηση. Γι’ αυτό και προτιμούμε να λέμε ότι, τα προβλήματα αυτά οφείλονται τελικά, στην εξασθένηση του «κοινωνικού ελέγχου», του αισθήματος δηλαδή «κοινότητας», στη διάρρηξη των δεσμών «φιλίας» και της εγγύτητας…

Αρχικά όμως, οφείλουμε να καταστήσουμε «ξεκάθαρες», μερικές «λανθασμένες εντυπώσεις» σχετικά με τα προγράμματα στα οποία αναφερόμαστε, οι οποίες έχουν να κάνουν κυρίως με:

Πρόληψη και Διαχείριση Κρίσεων στο Σχολικό Περιβάλλον (2): Στόχοι και Συμμετέχοντες

Τα προβλήματα βίας στο σχολείο, αποτελούν «συμπτώματα», τα οποία οφείλονται κατά κύριο λόγο στην ελάττωση της εμπιστοσύνης, της «εγγύτητας» και των δεσμών «φιλίας». Γι’ αυτό, χρησιμοποιήσαμε τον όρο σχολική «κρίση», ως μια ουδέτερη, γενική περιγραφή μιας προβληματικής κατάστασης στο σχολικό χώρο, η οποία ταυτόχρονα τονίζει και την ανάγκη μιας περισσότερο συνολικής/ συνθετικής διαχείρισης των περιστατικών αυτών.

Αναμφισβήτητα, ό,τι βοηθά περισσότερο την πρόληψη και διαχείριση των «κρίσεων» και προβληματικών καταστάσεων είναι, να εφοδιάσουμε όλα τα μέλη μιας κοινότητας με δεξιότητες επικοινωνίας και διαχείρισης συναισθημάτων…

Αυτές όμως, οι εκπαιδευτικές για τα άτομα δράσεις, συνδυάζονται απαραιτήτως με δράσεις για την ενίσχυση της συνεργασίας, της αλληλεγγύης και των φιλικών δεσμών, προκειμένου να επέμβουμε στις βαθύτερες αιτίες των προβλημάτων βίας, οι οποίες δεν είναι ατομικές αλλά εντοπίζονται, τελικά, σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του εκάστοτε κοινωνικού πλαισίου (π.χ. ανταγωνισμός) και στον τρόπο με τον οποίο δημιουργούμε σχέσεις με τον «άλλο».

Στην πρώτη επιστημονική ημερίδα, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου στα Ψαχνά, προσπαθήσαμε να συνθέσουμε τις διάφορες οπτικές για την πρόληψη των κρίσεων και των συγκρούσεων: Αναφερθήκαμε στις αιτίες και τις μορφές της βίας, στην έννοια της «ασφάλειας» στο σχολικό περιβάλλον, στην έμφυτη τάση των παιδιών να είναι κοινωνικά στην οποία μπορούμε να θέσουμε τις βάσεις της δικαιοσύνης και της θετικής συνύπαρξης, στη συμβολή της θεατρικής αγωγής και των ομαδικών δράσεων μεταξύ συμμαθητών και τέλος, στη σημασία της ενθάρρυνσης, όχι μόνο των κοινωνικών ρόλων των γονέων και των εκπαιδευτικών, αλλά και της εφαρμογής καινοτόμων πρωτοβουλιών. Προχωρώντας ακόμη ένα βήμα, στο δεύτερο (επίσης αυτοτελές) μέρος, θα κάνουμε λόγο για το «διαφορετικό»/ «άλλο» στο σχολείο, τους τρόπους που «εξηγούμε» τη διαφορετικότητα και τους τρόπους που την αντιμετωπίζουμε, σε μια κουλτούρα ένταξης όπου, αντί να είναι μονόδρομος η ομοιομορφία και η προσαρμογή του διαφορετικού, δημιουργούμε όλοι μαζί τις μέσες, εκείνες, οδούς που θα μας βοηθήσουν να «συναντηθούμε» και να συνυπάρξουμε όλοι αρμονικά.

Μάλιστα, σε αυτήν την πρωτοβουλία, το ΕΣΣΛΕΠΕ, (Επιστημονικό Σωματείο Συμβουλευτικής Λογοθεραπείας Ειδικής Παιδαγωγικής Η Εναλλακτική), έχει στηρίξει ως συνδιοργανωτής την εκδήλωση, από κοινού με την πολιτιστική υπηρεσία του Δήμου Διρφύων Μεσσαπίων (ΔΗΚΑΔΙΜΕ) αλλά και με τη συμμετοχή του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Καθενών.

Πιο συγκεκριμένα, το εργαστήριο λογοθεραπείας και συμβουλευτικής, είναι ένα επιστημονικό σωματείο, το οποίο συνεργάζεται με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και δίνει ισότιμα λόγο σε νέους ανθρώπους να διοργανώνουν ανάλογες εκπαιδευτικές δραστηριότητες στον τόπο τους, υπό την αιγίδα του πανεπιστημίου.

Στη συνέχεια, ακολουθούν οι τίτλοι εισηγήσεων και σύντομα βιογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων, με τη σειρά που θα παρουσιαστούν:

Θοδωρής Μπισμπικόπουλος, Σχολική Βία- Σχολική επιθετικότητα- Θέτοντας ένα γενικό πλαίσιο: Ο κύριος Θεόδωρος Μπισμπικόπουλος  γεννήθηκε στα Ψαχνά. Είναι εκπαιδευτικός, διευθυντής στο Γ Δημοτικό Σχολείο Ψαχνών, αναπληρωτής Διευθυντής Α/θμιας  Εκπαίδευσης Εύβοιας και τακτικό  μέλος της Δημοτικής  Επιτροπής Παιδείας του Δήμου Διρφύων Μεσσαπίων. Σπούδασε με υποτροφία στη  Μαράσλειο Παιδαγωγική  Ακαδημία, μετεκπαιδεύτηκε στο Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης και πήρε πτυχίο από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, παρακολουθώντας το πρόγραμμα εξομοίωσης. Επίσης, είναι πτυχιούχος του τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας  του ΤΕΙ  Χαλκίδας. Έχει παρακολουθήσει πολλά παιδαγωγικά σεμινάρια αλλά και σεμινάρια για Ηλεκτρονικούς υπολογιστές και νέες τεχνολογίες. Έχει παρακολουθήσει το Ετήσιο Σεμινάριο και Πρόγραμμα Εξειδίκευσης στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση – Λογοθεραπεία – Συμβουλευτική 420 ωρών στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Έχει δημοσιεύσει παιδαγωγικά άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, ενώ  ήταν  μέλος  της συγγραφικής ομάδας του βιβλίου «Διδακτικός Σχεδιασμός και ΤΠΕ, που εκδόθηκε το 2012. Έχει διοργανώσει πολλές ημερίδες στο σχολείο του σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς και δημοτικούς φορείς, ενώ υλοποιεί  καινοτόμες και πιλοτικές δράσεις. (Περιβαλλοντικά προγράμματα, Ευρωπαϊκό πρόγραμμα e-twinning Jobs & occupations : interviews with interesting people around Europe", (Εργασίες και επαγγέλματα: συνεντεύξεις με ενδιαφέροντες ανθρώπους από όλη την Ευρώπη",  κ.α).

Σταύρος Π. Παπασηφάκης, Κάνοντας λόγο για το «διαφορετικό»/ «άλλο» μέσα από το παραμύθι: Ο κύριος Σταύρος Παπασηφάκης, γεννήθηκε στο Ρέθυμνο Κρήτης. Έχει σπουδάσει ηλεκτρονικά και παιδαγωγικά. Έχει λάβει μέρος σε οκτώ θερινά σεμινάρια Επιμορφωτών Θεατρικής Παιδείας του Υπουργείου Πολιτισμού. Ως Επιμορφωτής Θεατρικής Παιδείας της ΝΕΛΕ Ευβοίας έχει ανεβάσει παραστάσεις με πολλές θεατρικές ομάδες σε όλη την Εύβοια. Μεταξύ αυτών με φοιτητές στα ΤΕΙ και με κρατούμενους στις Κλειστές Φυλακές Χαλκίδας. Είναι ιδρυτικό μέλος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ψαχνών στην οποία έχει εργαστεί είκοσι χρόνια. Είχε για ένα χρόνο την επιμέλεια της εκπομπής «Δρόμοι του Θεάτρου» στο ραδιόφωνο, ενώ έχει αρθρογραφήσει  σε εφημερίδες της Χαλκίδας. Είχε την επιμέλεια της έκδοσης του βιβλίου του Oscar Wilde «Η μπαλάντα της φυλακής του Ρήντιγκ» από τις εκδόσεις σελίδες. Είναι  ενταγμένος από to 2002 στο μητρώο Εκπαιδευτών Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης του ΕΟΠΠΕΠ. Έχει διδάξει σε Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης πάνω από διακόσιες ώρες.  Ήταν ομιλητής σε εννέα ημερίδες με θέματα για το Θέατρο και το Παραμύθι. Από το 2002 έως σήμερα έχει στο ενεργητικό του πάνω από ενενήντα αφηγήσεις παραμυθιών σε βιβλιοθήκες, σχολεία και πολυχώρους.

Χριστίνα Καλαβρή, Οι θεωρίες για το «διαφορετικό» στην πράξη- Σχολικές πρακτικές και σχολική κουλτούρα: Η κυρία Χριστίνα Καλαβρή, κατάγεται από τα Ψαχνά. Είναι κάτοχος άδειας ασκήσεως επαγγέλματος Ψυχολόγου από το 2009 και αριστούχος απόφοιτη του Μεταπτυχιακού Τομέα Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει συνεργαστεί σε ερευνητικά προγράμματα του πανεπιστημίου και σε ποικιλία εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Επίσης, έχει συνεργαστεί στη συγγραφή του βιβλίου της καθηγήτριας Εγκληματολογίας κυρίας Βάσως Αρτινοπούλου «Σχολική Διαμεσολάβηση: εκπαιδεύοντας τους μαθητές στη διαχείριση της βίας και του εκφοβισμού» αλλά και στη συγγραφή ξενόγλωσσων επιστημονικών άρθρων.

Ευαγγελία Μπλατσούκα, Συνεργατικές και Ενταξιακές πρακτικές ως απαραίτητα εργαλεία για την αποδοχή του διαφορετικού στη σχολική κοινότητα: Η κυρία Ευαγγελία Μπλατσούκα είναι πτυχιούχος του Πάντειου πανεπιστήμιου και της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Λαμίας. Υπηρετεί ως σχολική σύμβουλος στη 2η περιφέρεια Π.Ε. Χαλκίδας. Μετεκπαιδεύτηκε στο Μαράσλειο Διδασκαλείο και έχει μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή με κατεύθυνση την ένταξη των παιδιών με δυσκολίες και αναπηρίες στο γενικό σχολείο. Γνωρίζει Αγγλικά και Γαλλικά. Υπήρξε συνεργάτης στο πρόγραμμα ''Εκπαίδευση Μουσουλμανοπαίδων''. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με ευπαθείς κοινωνικές ομάδες και με την ένταξη μαθητών με κοινωνικές, μαθησιακές δυσκολίες και αναπηρίες στο γενικό σχολείο. Τα παιδαγωγικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται σε εναλλακτικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις και καινοτόμες διδακτικές πρακτικές, όπως το θεατρικό παιχνίδι, η αισθητική αγωγή, η δυναμική των ομάδων, η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και η βιωματική προσέγγιση της γνώσης. 

Αντώνης Νικολακάκης, Η κριτική ως εμπόδιο της κατανόησης του διαφορετικού και η σημασία της ενεργής ακρόασης στα προβλήματα βίας: Ο κύριος Αντώνης Νικολακάκης είναι εκπαιδευτικός, διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Βαθέως. Επίσης, είναι Πρόεδρος της Κεντρικής Βιβλιοθήκης Χαλκίδος και μέλος της ΕΣΣΛΕΠΕ. Έχει διοργανώσει και συμμετάσχει σε πλήθος εκπαιδευτικών δράσεων και ημερίδων οι οποίες περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων και δράσεις για την πρόληψη της σχολικής βίας.

Πέτρος Ορφανός, Από τις μαθησιακές «προκλήσεις» στις επιστημονικές συνεργασίες: η σχέση θεωρίας και πράξης: Ο κύριος Πέτρος Ορφανός, είναι αντιπρόεδρος της ΕΣΣΛΕΠΕ, διδάκτωρ Ειδικής Αγωγής, εξειδικευμένος σε θέματα πολυαναπηριών. Υπηρετεί ως σχολικός σύμβουλος στην πρώτη περιφέρεια δημοτικής εκπαίδευσης δήμου Χαλκίδος και είναι ειδικός γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Σχολικών Συμβούλων. Επίσης, είναι αξιολογητής πιστοποίησης Εκπαιδευτών Ενηλίκων.

Η ημερίδα θα έχει διάρκεια τριών ωρών με ενδιάμεσο διάλειμμα και μπουφέ.

Θα γίνει στο Ενιαίο Σχολείο Διρφύων, στον Πάλιουρα.

Θα δοθεί βεβαίωση παρακολούθησης σε όσους θα εγγραφούν.

Η εγγραφή είναι δωρεάν.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι είναι προσκεκλημένες όλες οι βαθμίδες εκπαίδευσης και με ιδιαίτερη χαρά προσκαλούμε και τα Νηπιαγωγεία του Δήμου μας στην ημερίδα.

Ώρα προσέλευσης: 18.00-18.30.

Με εκτίμηση,

Χ. Κ.,

4 Νοεμβρίου 2015

Ο εαυτός ως "κριτής": όταν η δυσλειτουργική εμποδίζει τη δημιουργική αυτοκριτική...

Η αυτοκριτική, αναφέρεται σε σύνολα, δηλαδή σε ομάδες, σκέψεων μας, πολλές από τις οποίες ανήκουν στις "αυτόματες σκέψεις", όπως ονομάζονται στη γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία*. Σε αυτό το άρθρο, θα κάνουμε λόγο για τη λειτουργικότητα αυτών των σκέψεων και την αποκατάσταση της κι όχι για τη σχέση των δυσλειτουργικών σκέψεων με τα διάφορα "παθολογικά" συμπτώματα.

Καταρχάς, οι (αυτόματες) σκέψεις για τον εαυτό, μπορεί να αφορούν το "πώς είμαστε", το "σε τι τα καταφέρνουμε" ή "δεν τα καταφέρνουμε" και σε "προβλέψεις". Είναι πιο γενικές από αυτό που λέμε "αυτοπεποίθηση". 

Στα περισσότερα άτομα, οι ομάδες σκέψεων έχουν ανάμεικτο (θετικό και αρνητικό) περιεχόμενο, κατάσταση η οποία μας δίνει πολλές πιθανότητες να παίρνουμε ισορροπημένες αποφάσεις και να έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες. Αλλά και οι κριτικές μας τότε θα είναι ισορροπημένες, καθώς οι ανάμεικτες, δηλαδή θετικές και αρνητικές σκέψεις, μας επιτρέπουν να βλέπουμε και τις δυο όψεις των καταστάσεων.

Τι γίνεται όμως, όταν, το περιεχόμενο αυτού του εσωτερικού σκεπτικού είναι μονίμως αρνητικό;

Η Ψυχολογία της Γιορτής

Αρέσουν σε όλους, μικρούς και μεγάλους!
Οι γιορτές, μας διασκεδάζουν, μας αγχώνουν, μας ...παχαίνουν, μας συγκινούν, μας φέρνουν κοντά σε αγαπημένα πρόσωπα ή/ και τόπους, μας κάνουν να "ξεχνιόμαστε" αλλά και μας φέρνουν μνήμες, προκαλούν ανάμεικτα συναισθήματα... Φαίνεται λοιπόν, ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι που οι γιορτές μας κάνουν καλό:

Συναντούμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα, συζητάμε, συνεργαζόμαστε, διασκεδάζουμε. Συνδυάζουμε τις γιορτές με όμορφη μουσική, ξεχωριστά φαγητά και ωραία γλυκά, φοράμε τα καλά μας ρούχα και φροντίζουμε πιο πολύ τον εαυτό μας, πίνουμε το καλό μας κρασί, συμμετέχουμε σε κοινωνικές εκδηλώσεις, χαλαρώνουμε και κάποιες φορές ξεκουραζόμαστε.

Είναι όμως και κάτι παραπάνω: Οι γιορτές επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο, αποτελούν σημεία αναφοράς επειδή δεν περνούν και χάνονται σαν απλές στιγμές αλλά ξανάρχονται, μας επιτρέπουν να κάνουμε σχέδια και να προετοιμαστούμε γι' αυτές κι έτσι να τις χαρούμε περισσότερο, η διάρκειά τους παρατείνεται γιορτάζοντας εκκλησιαστικά και την παραμονή τους, η ψυχολογία μας προετοιμάζεται καλύτερα για το "γλέντι"... Μάλιστα, η ομαδική διάθεση και η συνεργασία, αλλά και η ενασχόληση με την αισθητική, βοηθούν να μπαίνουμε καλύτερα στο πνεύμα των γιορτών. Πιο λιτά ή με περισσότερη μεγαλοπρέπεια, σε κάθε γιορτή, χρειάζεται να προσθέτουμε κάτι διαφορετικό στην καθημερινή ρουτίνα.

Αυτές τις μέρες, γιορτάζουμε μια πολύ μεγάλη εθνική επέτειο κι είναι σημαντικό να συμμετέχουμε στους εορτασμούς και να σκεφτόμαστε τα νοήματα και τα πρόσωπα που τιμούμε τέτοιες ημέρες. Και φυσικά, σε λίγο καιρό, θα αρχίσουμε να μπαίνουμε και σε ένα λαμπρό, μεγαλύτερης διάρκειας, εορταστικό κλίμα, το οποίο, με συμμετοχή και αγάπη, θα μας δώσει ευχάριστες στιγμές...

Χ. Κ.

Οι "απλοϊκές θεωρίες" για το "διαφορετικό" και ο ρόλος τους στη "δράση"

Οι σκέψεις και οι δράσεις μας έχουν άμεση σχέση. Μάλιστα, όχι μόνο οι σκέψεις μας καθορίζουν τις δράσεις, αλλά και οι ίδιες οι δράσεις μας είναι σε θέση να τροποποιούν τις σκέψεις. Γι' αυτό το λόγο, η καθημερινή πρακτική, επηρεάζει όλων των ειδών τις "θεωρίες"...
Ας δούμε με ποιον τρόπο:

Πώς αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι είναι "ασυνήθιστο", "διαφορετικό" ή "μη αναμενόμενο";
Χωρίς να μπορούμε τις περισσότερες φορές να το εξηγήσουμε, ξέρουμε πότε κάτι κυλάει εύκολα, "κανονικά", συνηθισμένα, με ή χωρίς μέτρα σύγκρισης. Σε αδρές γραμμές, έχουμε προφανώς, από πριν, μια γενική προσδοκία ή ένα σενάριο, το οποίο στην πράξη εφαρμόζεται ή δεν εφαρμόζεται και οι "δυσκολίες" εφαρμογής του καθορίζουν το αν θα εκλάβουμε την κάθε περίπτωση ως "κανονική" ή μη...
Διαχρονικά όμως, αλλάζουν οι τάσεις, οι προσδοκίες αλλά και οι "δράσεις"...
Ωστόσο, κάποια επαγγέλματα, έχουν περισσότερη "ευαισθησία" στο να αντιλαμβάνονται το "διαφορετικό"...

Το διαφορετικό σημαίνει "προβληματικό";
Το "προβληματικό" είναι, κατά τη γνώμη μου, μια έννοια ουδέτερη.
Σημαίνει ότι η διαθέσιμη γνώση και οι διαθέσιμες "δράσεις" ή/ και "στρατηγικές" μας δεν επαρκούν για την ερμηνεία του ή/και τη διαχείρισή του, συναντούν κάποιο όριο. Εδώ, χρειάζεται ο διάλογος. Όταν δηλαδή έχουμε προηγουμένως "εξαντλήσει" τις διαθέσιμες "στρατηγικές" μας. Συνεπώς, βρισκόμαστε απλά, μπροστά σε μια κατάσταση η οποία αποτελεί "πρόβλημα" και χρειάζεται "λύση". Αυτό, καθιστά λοιπόν, το "διαφορετικό" απλά ουδέτερο ή "δύσκολο" κι όχι "κατώτερης" ποιότητας...

Πού αποδίδουμε το "ασυνήθιστο", το "μη-κανονικό";
Εδώ βρίσκεται το κλειδί. Αν το αποδώσω σε "εσωτερικά" του "θέματα", εάν δηλαδή "δημιουργήσω" μια "θεωρία" που αποδίδει τη διαφορετικότητά του σε κάποια εσωτερική, "δική του" προδιάθεση ή ποιότητα, πιθανόν τότε θα κάνω λιγότερες προσπάθειες ή θα "αναθέσω" κάπου αλλού το "πρόβλημα". Αν όμως αναγνωρίσω την ευθύνη μου, θα κάνω περισσότερες προσπάθειες, περισσότερες δηλαδή "δοκιμές και λάθη", μέχρι να ανακαλύψω έναν τρόπο επαφής και κατ' επέκταση "ξεκλειδώματος".

Πότε αυτές οι "θεωρίες" και αποδόσεις "λειτουργούν" και πότε δεν είναι λειτουργικές;
Τι διαφορά έχει, για παράδειγμα, εάν πιστεύω ότι κόπηκα στις εξετάσεις επειδή είμαι "τεμπέλης", ότι κόπηκα επειδή ήμουν "κουρασμένος" ή ότι "με έκοψε" ο καθηγητής;
Τι διαφορά έχει εάν ο δάσκαλος πιστεύει ότι ένα παιδί έχει επιθετική συμπεριφορά επειδή έχει "οικογενειακά προβλήματα" ή έχει επιθετική συμπεριφορά επειδή έχει "χαμηλή αυτοεκτίμηση";
Μπορούν να λεχθούν πολλά και στις δυο περιπτώσεις.

Τα ψυχολογικά και κοινωνικά φαινόμενα, είναι σαφώς σύνθετα. Προκειμένου να τα εξηγήσουμε και να τα διαχειριστούμε, αναγκαζόμαστε να καταφύγουμε σε "απλοϊκές" ή και "αφελείς" θεωρίες, τις οποίες όμως είναι σημαντικό να γνωρίζουμε, επειδή καθορίζουν τις δράσεις μας. 

Γιατί οι "θεωρίες" στις οποίες αναφερόμαστε είναι "απλοϊκές"; 
Μπορεί να είναι θεωρίες "ελλειπτικές", "ατελείς", "αφελείς", "οικονομικές", "στρεβλές", κ.α. και να "λειτουργούν" ή να πιστεύουμε ότι λειτουργούν ή τελικά να μας δυσκολεύουν. Μπορεί να είναι λειτουργικές σε έναν τομέα και σε έναν άλλο να μην είναι. Παραδείγματος χάρη, μια εξωτερική απόδοση, τύπου "μ' έκοψε" μπορεί να διαφυλάσσει τη "θετική" μας ταυτότητα, αλλά να μην μας παρακινεί να γίνουμε καλύτεροι.

Τι περιέχουν αυτές οι "θεωρίες";
Περιέχουν στοιχεία αληθή, τα οποία όμως είναι "υπερτονισμένα" ή ελλιπώς επεξεργασμένα, σαν σε "παραμορφωτικό καθρέπτη". Για παράδειγμα:
"Σε αυτόν τον αγώνα, ο "τάδε" ποδοσφαιριστής θα βάλει τα περισσότερα γκολ."
"Πώς το ξέρεις;"
"Αφού έπαιξε καλύτερα απ' όλους στον πιο δύσκολο αγώνα, τότε σε αυτόν που είναι ευκολότερος, θα παίξει και πάλι καλύτερα..."
Ως εδώ, μοιάζει προφανές. Αν η προσδοκία επαληθευτεί, δεν θα αναζητήσουμε άλλα στοιχεία να τη "στηρίξουμε". Εάν όμως ο "τάδε" ποδοσφαιριστής δεν παίξει καλά, θα μιλήσουμε για τον τραυματισμό του, την αδιαθεσία, την κούραση, παράγοντες οι οποίοι δεν είχαν παίξει ρόλο στην αρχική μας πρόβλεψη... Έτσι κι αλλιώς δηλαδή, θα κληθούμε να δώσουμε εξηγήσεις για το "ασυνήθιστο", το "μη-αναμενόμενο".

Κάπως έτσι είναι οι "απλοϊκές θεωρίες"...

Οι απλοϊκές θεωρίες, περιέχουν προβλέψεις, οι οποίες μπορεί να είναι και σε μεγάλο βαθμό "αυτοεκπληρούμενες". Όπως οι "θεωρίες" μας σχετικά με το τι δεν μπορούμε να καταφέρουμε: δεν προσπαθούμε καν, επομένως δε χωρούν αμφισβήτηση. Και το θέμα είναι ότι, μοιάζουν "φυσικές".

Πώς καθορίζουν, όμως, τις δράσεις μας; 
Οι δράσεις μας είναι ο τρόπος με τον οποίο προσπαθούμε να διαχειριστούμε τις διάφορες καταστάσεις: κυρίως, επηρεάζουν το πόση προσπάθεια θα κάνουμε, πόσο θετικές σκέψεις θα έχουμε, πόσο εύκολα θα τα παρατήσουμε, από που θα ζητήσουμε βοήθεια...

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;
Όσο περισσότερα ξέρω σχετικά με τους λόγους στους οποίους οφείλεται κάτι, τόσο πιο πιθανό είναι να κάνω τις, συνδυασμένες, εκείνες προσπάθειες, που απαιτούνται, ώστε να είναι αποτελεσματικές οι δράσεις μου. Σημασία έχει όμως, να μελετάμε κι από τις δυο πλευρές, δηλαδή κι από τη δική μας κι από του "άλλου", κάθε φορά, αυτές τις "αποδόσεις", προκειμένου να κάνουμε τις "δράσεις" μας πιο αποτελεσματικές...

Χριστίνα Καλαβρή,
ψυχολόγος-εγκληματολόγος

Βοηθώντας τη μνήμη και τη μάθηση: 20 σημεία

Η μάθηση είναι ζωτική, πολύπλοκη διαδικασία που εμπλέκει τους γνωστικούς μηχανισμούς. Οι ψυχολόγοι, οι παιδαγωγοί κι άλλοι επιστήμονες του ανθρώπου και της συμπεριφοράς και της εκπαίδευσης, μελετούν τις διαδικασίες μάθησης ώστε, αφενός να βοηθήσουν τα άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη μάθηση και αφετέρου να προωθήσουν ακόμη περισσότερο τις ατομικές επιδόσεις, πάνω από το μέσο όρο.

Πιο συγκεκριμένα, η μάθηση, είναι μία από τις έννοιες που αναφέρονται ταυτόχρονα και στη διαδικασία και στο αποτέλεσμα.

Όμως, τι βοηθά την καλύτερη μνήμη και τη μάθηση;

"Αρνητισμός" και παιδιά, μέρος δεύτερο: σε επίπεδο συμπεριφοράς

Στην προηγούμενη ενότητα, υπό τον τίτλο "αρνητισμός", αναφερθήκαμε σε αρνητικές σκέψεις ή/ και πεποιθήσεις, που αφορούν τους ενηλίκους και τα παιδιά. 
Ωστόσο, ο "αρνητισμός"*, μπορεί να εκφράζεται και σε επίπεδο συμπεριφοράς. 
Αυτή η ενότητα, αφορά τα παιδιά: δηλαδή, τις περιπτώσεις στις οποίες, το παιδί φαίνεται σαν να μην ακούει, να μην πειθαρχεί... Η αλήθεια όμως είναι, ότι η φράση αυτή είναι αρνητικά διατυπωμένη και είναι πιθανό να προκαταβάλλει αρνητικά τους ενηλίκους. Στην ουσία, πρόκειται για μια σχέση συνεργασίας, όπου ο "αρνητισμός" από την πλευρά του παιδιού είναι ένα πιθανό εμπόδιο της. 
Θα πρέπει λοιπόν, πρώτα απ' όλα, να βεβαιωθούμε ότι, ως ενήλικοι, νιώθουμε και δείχνουμε τη συνεργατική μας διάθεση στα παιδιά, χωρίς να χρησιμοποιούμε ψέματα και απειλές, ως καλό παράδειγμα. Θα αναφερθούμε επίσης στο θέμα της "οριοθέτησης" και στο πώς μπορούμε να γίνουμε ακόμη πιο συνεργάσιμοι και αποτελεσματικοί. 

Γίνεται...;

Γίνεται…

…να υπάρχουν ζωές μόνο με «σωστές» επιλογές;

…να μην πονάνε οι αποχωρισμοί;

…τα παιδιά να είναι μόνο ευτυχισμένα και να μην ραγίσει ούτε ένα γυαλάκι στον κόσμο τους;

…να μην κοιτάζουμε ποτέ πίσω;

…να είναι «τέλειοι» όλοι αυτοί με τους οποίους θα έρθουμε σε επαφή στη ζωή μας;

…να μείνουν τα πάντα σε …«εργοστασιακή» κατάσταση;

Μπορούμε όμως, να ελπίζουμε στις λιγότερες δυνατές απώλειες σε κάθε κατάσταση, στο ότι αρκεί έστω ατομικά να αλλάξουμε κάτι, στο ότι για κάποιους είμαστε οι «σούπερ-ήρωες», που κρέμονται από τα χείλη μας και νιώθουν ασφάλεια μόνο στην αγκαλιά μας, στο ότι θα υπάρχει ένα χέρι, όσο βάθος κι αν έχει το τούνελ, στο ότι βαδίζουμε σε δρόμους που έχουν βαδίσει κι άλλοι πριν από εμάς και κυρίως στο ότι, σε αυτό το μυστηριώδη μπλε πλανήτη, κάθε μέρα, θα υπάρχουν λουλούδια που ανθίζουν…

Μια αρνητική κατάσταση, μπορεί να συμβαίνει ή να επαναλαμβάνεται, επειδή ζητά απαντήσεις, ζητά να αποκαλύψει ένα πραγματικό νόημα και να μας δώσει την ευκαιρία να τη δούμε όντας πιο εξελιγμένοι, σε ένα διαφορετικό ρόλο, να τη βάλουμε στις πραγματικές της διαστάσεις, να την εξηγήσουμε, να τη λησμονήσουμε, να σβήσουμε το φόβο, να επανορθώσουμε, να συγχωρήσουμε ή να κρατήσουμε τελικά απόσταση…

Δεν χρειάζονται τα γενικά ρητά τόσο όσο η δράση. Τα σημάδια μας, ίσως και να είναι η δύναμη μας… Μα αν ήταν έτσι, τότε θα επιθυμούσαμε να κρατήσουμε και τα εγκαύματα από …το «μάτι» της κουζίνας…

Τα σημάδια, είναι για να επουλώνονται σιγά-σιγά, κι αυτό που μένει, είναι τα διδάγματα για να αποφεύγουμε ό,τι είναι σαν αυτό που μας προκάλεσε τον πόνο.

Τι ζητάμε όλοι στη ζωή μας; Να αποφύγουμε το «κακό». Να μην τύχει σε ’μας…

Γίνεται;

Αν ήταν έτσι, θεωρητικά θα έπρεπε να μπορούσαμε να το εξαφανίσουμε όλο και μονομιάς…

Αυτό που «γίνεται», είναι μόνο να προσέχουμε, να φροντίζουμε ο ένας τον άλλο, να είμαστε ενωμένοι, να προσπαθούμε να βλέπουμε πάντα κάτι θετικό, να είμαστε οι εαυτοί μας… Κάθε μέρα κάτι αλλάζει, όμως, αν ξέρουμε καλά τους εαυτούς μας κι αν σταματήσουμε για λίγο τον κύκλο των αρνητικών σκέψεων, μόνο για να πάρουμε μια ανάσα, θα δούμε ότι το μεγαλύτερο μέρος του «φόβου» μας, βασίζεται τελικά σε «μύθους»… Τα πάντα αφήνουν «σημάδια». Μα οι ωραίες στιγμές, είναι αυτές που μένουν και είναι οι απλές, καθημερινές και ξένοιαστες… κάτι σαν ανάπαυλα στη «μάχη»…

Ας πάμε από την αρχή λοιπόν… Γίνεται…

…μαζί να μην κάνουμε αλλά χώρια να μην μπορούμε;

…να μην υπάρχουν μυστικά και γκρίζα σύννεφα μεταξύ μας;

…να λέμε ό,τι νιώθουμε και να νιώθουμε ό,τι λέμε;

…να παραμένουμε λογικοί και ψύχραιμοι αλλά να δίνουμε περισσότερες αγκαλιές;

…να μπορούμε μαζί να ξεπεράσουμε σχεδόν τα πάντα;

Χ. Κ.

Αρνητικές σκέψεις και "αρνητισμός" στους ενηλίκους και στα παιδιά, μέρος πρώτο

Λένε ότι όλα ξεκινάνε από τις σκέψεις που κάνουμε.
Υπάρχουν λοιπόν, διαφορετικά είδη σκέψης, τα οποία μπορούν να "επηρεάσουν" τον τρόπο ζωής μας αλλά και αυτά που μας συμβαίνουν γενικά. Θα τα αναγνωρίσετε πιο εύκολα στα παιδιά, αλλά και οι ενήλικες, κάνουμε "αυτόματα" αντίστοιχες σκέψεις.

Επειδή όμως, οι σκέψεις είναι "φίλτρα", επηρεάζουν το πώς αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα και το πώς συμπεριφερόμαστε. Με τη σειρά τους, το πώς σκεφτόμαστε επί των συμπεριφορών μας. Οι σκέψεις είναι σαν "χρωματιστά γυαλιά"... Επομένως το θέμα είναι πώς κι έως ποιο βαθμό μας επηρεάζουν, τα παρακάτω είδη αρνητικών σκέψεων:

10 Οκτωβρίου: Ημέρα για την Ψυχική Υγεία Αφιέρωμα στους προστατευτικούς παράγοντες για την ατομική ισορροπία και τις κοινωνικές σχέσεις

Οι άνθρωποι είναι θησαυροί.

Και δεν αναφέρομαι μόνο

στην προσμονή της ανακάλυψης…

Ακόμη κι εάν όλα τα πράγματα που έχουμε μέσα μας

δεν είναι πάντοτε «καλά»,

έχουν την αξία τους, τους λόγους, την ιστορία τους,

την αλληλουχία, τις κρυμμένες δυνατότητες

και τη χρησιμότητά τους.

Το μόνο που χρειάζεται, τις περισσότερες φορές,

είναι μια θετική πρόβλεψη…

Αναπαραστάσεις για την ψυχική υγεία.

Η αγαπημένη μου μορφή έρευνας είναι η αναζήτηση εικόνων.

Οι εικόνες για την ψυχική υγεία, σχετίζονται ως επί το πλείστον με: το χαμόγελο και την αισιοδοξία, τη χείρα βοηθείας και τη συμπαράσταση, το νου και τη συγκέντρωση, την ένωση των «θραυσμάτων», δηλαδή των «κομματιών» του εαυτού μας, την ηρεμία και τη χαλαρότητα, τα χρώματα και τα συναισθήματα, την ανάσα και το αίσθημα ανάλαφρου…

Η ψυχική υγεία ως σοβαρό κοινωνικό θέμα.

Η βελτίωση της ψυχικής υγείας, φαίνεται ότι συνδέεται με τη λειτουργικότητα, την ποιότητα ζωής και την αισιοδοξία των ατόμων αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο, με την παραγωγικότητα, την κοινωνική ζωή, την κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη. Ένας σαφής ορισμός για την ψυχική υγεία, προέρχεται από την ΠΟΥ και περιλαμβάνεται στην Πράσινη Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2005):

«Είναι η κατάσταση ευεξίας, στην οποία το άτομο πραγματοποιεί τις δυνατότητές του, αντιμετωπίζει τα κανονικά άγχη της ζωής, είναι σε θέση να εργαστεί παραγωγικά και γόνιμα και να συνεισφέρει στην κοινότητά του».

Σήμερα, οι αυτοκτονίες, το στρες και η κατάθλιψη, είναι φαινόμενα τα οποία δείχνουν οι προστατευτικοί της ψυχικής υγείας παράγοντες έχουν ατονήσει, κι αυτοί είναι: οι θετικές κοινωνικές σχέσεις, η κοινωνική ευθύνη και συμμετοχή, τα κοινωνικά δίκτυα και οι κοινωνικές υπηρεσίες. Αντίθετα, οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο των ψυχικών νοσημάτων είναι, σύμφωνα με την Πράσινη Βίβλο: η χρήση ουσιών, η απομόνωση, η έλλειψη στέγης και εκπαίδευσης, η κοινωνική αποδιοργάνωση, οι διακρίσεις και οι ανισότητες, το στρες και η ανεργία.

Η προώθηση της καλής ψυχικής υγείας είναι ένα θέμα που χρειάζεται συντονισμένη δράση σε πολλά επίπεδα, ξεκινώντας από την αξιοπρέπεια και τη φροντίδα των ατόμων που αντιμετωπίζουν μια δυσλειτουργία ή βρίσκονται σε κίνδυνο της ψυχικής τους υγείας, συνεχίζοντας με την ενημέρωση και πρόληψη στο γενικό πληθυσμό και ολοκληρώνοντας με τα ζητήματα διακρίσεων και στιγματισμού σε βάρος των ατόμων που υφίστανται κάποια αναπηρία ή διαταραχή.

Σε ατομικό, όμως, επίπεδο, τι θα πρέπει να έχουμε υπόψη προληπτικά για την ψυχική υγεία, ώστε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας;

1)      Ότι πολλές από τις καθημερινές συνήθειές μας, επηρεάζουν και επηρεάζονται από την ψυχική μας κατάσταση, «διαιωνίζοντας» τους δυσλειτουργικούς κύκλους: για παράδειγμα, εάν παραμελήσω τον εαυτό μου και δεν φροντίζω την εξωτερική μου εμφάνιση, το περπάτημα και τη στάση του σώματος μου, την υγεία και τη διατροφή μου, τότε θα ατονήσουν περισσότερο τα θετικά μου στοιχεία και δεν θα νιώθω και τόσο καλά. Έτσι, θα επανέλθω πιο δύσκολα σε σχέση με κάποιο άλλο άτομο το οποίο, ενόψει μιας δύσκολης συγκυρίας, δεν έχει προσχωρήσει στο «φαύλο» αυτό κύκλο.

2)      Ότι τα «κανονικά» άγχη είναι μέρος της ζωής, επομένως πρέπει να αντιμετωπίζω με ψυχραιμία και «αντικειμενικότητα» ό,τι θεωρώ ως «απειλή»,  παραμένοντας στις πραγματικές διαστάσεις των «προβλημάτων». «Ό,τι δεν με σκοτώνει, με κάνει πιο δυνατό», που λέει και το τραγούδι… Στην ψύχραιμη διαχείριση βοηθά ο διάλογος, η φιλία και η επαφή.

3)      Ότι ανήκουμε σε ομάδες και η ταυτότητά μας δομείται με βάση αυτές τις υπαγωγές: για να έχω θετική εικόνα εαυτού, θα πρέπει να αναζητώ τα θετικά σημεία της οικογένειάς μου, της γειτονιάς μου, των συναδέλφων μου, των συμπολιτών μου…

4)      Ότι πολλές φορές όλοι μας μπορεί να «χάσουμε το δάσος επειδή κοιτάζουμε το δέντρο», δηλαδή συχνά συγχέουμε τις προτεραιότητές μας με αποτέλεσμα να χάνουμε τη στιγμή και μάλιστα, η απόλαυση η οποία σχετίζεται με τις «μικροχαρές» της ζωής είναι ο δείκτης της καλής ψυχικής υγείας.

5)      Ότι η σωματική και πνευματική ευλυγισία πάνε μαζί και καθώς «νους υγιής εν σώματι υγιές», αξίζει να αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο για τη φυσική μας άσκηση...

6)      Ότι οι «φτωχές» σχέσεις και η «φτωχή» κοινωνική ζωή αυξάνουν τις πιθανότητες για ψυχικά νοσήματα.

7)      Ότι ο ύπνος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο για την ψυχική και σωματική υγεία.

8)      Ότι η διατροφή και οι ουσίες επηρεάζουν τη διάθεση, γι’ αυτό κάθε είδους υπερκατανάλωση λειτουργεί αρνητικά και για την ψυχική ισορροπία.

9)      Ότι η ψυχική ικανοποίηση και ηρεμία δεν επέρχεται όταν ακούω μόνο τις «επιταγές» και τις υλικές επιθυμίες ενός δήθεν «βαθύτερου» εαυτού, αλλά κάποιες φορές χρειάζεται να αναζητήσω κάτι πιο ουσιαστικό…

10)  Ότι όταν «δεν αναγνωρίζω τον εαυτό μου», χρειάζομαι απλά βοήθεια και υποστήριξη κι ότι αρκεί να δώσω χρόνο για την αποκατάσταση, επειδή πάντα υπάρχουν προοπτικές επανόρθωσης.

Με λίγα λόγια, το κλειδί βρίσκεται στις μικρές αλλαγές: τις περισσότερες φορές αρκούν οι μικρές αλλαγές από κοινού με έναν καλό «περίγυρο».

Μια μικρής σοβαρότητας και διάρκειας «αποδιοργάνωση», ίσως είναι δείγμα ενός φυσιολογικού οργανισμού, ο οποίος επιζητά την προσαρμογή του σε νέα δεδομένα. Λειτουργεί, λοιπόν, προστατευτικά: εκτονώνονται οι εντάσεις, κινητοποιούνται οι «άμυνες», τίθενται νέοι στόχοι, κινητοποιείται το περιβάλλον του ατόμου…

Παρόλα αυτά, επειδή οι επιπτώσεις κάθε μικρής ή μεγαλύτερης αποδιοργάνωσης είναι πολλαπλές (κυρίως όσον αφορά το οικογενειακό και εργασιακό περιβάλλον) σε κάθε περίπτωση χρειάζεται η ειδική, επαγγελματική γνώμη.

Γενικά όμως, επειδή ο κάθε οργανισμός έχει τη φυσική του «ανοσία» και οικονομία, κάθε αλλαγή στη ζωή του ατόμου, δεν πρέπει να έρχεται σαν …«μετεωρίτης»: μερικές φορές νομίζουμε ότι μόνο η αλληλουχία αρνητικών γεγονότων δύναται να «αποσυντονίσει» ένα άτομο, ωστόσο και οι ευχάριστες «εκπλήξεις» θα πρέπει να έρχονται κατόπιν σκέψης, προετοιμασίας και συν-απόφασης.

Εσείς πιστεύετε ότι, εάν ατομικά κάνουμε έστω τα μισά από τα δέκα παραπάνω μικρά βήματα, δεν θα έχουμε «θωρακίσει» καλύτερα τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας;

Χριστίνα Καλαβρή,

ψυχολόγος-εγκληματολόγος

Σχολικό Ημερολόγιο Δράσεων: Μια εκπαιδευτική πρόταση για το διάνθισμα του σχολικού προγράμματος με αναφορά στις Παγκόσμιες Ημέρες

Όλοι λίγο-πολύ συμφωνούμε ότι τα παιδιά μαθαίνουν στον «ελεύθερο» χρόνο και με δραστηριότητες συμπληρωματικές της σχολικής ύλης. Σε ένα πλαίσιο συνεργατικής μάθησης και μάθησης μέσω της εμπειρίας, συγκεντρώσαμε και προτείνουμε στους επαγγελματίες της εκπαίδευσης, μερικές δράσεις, ώστε να διανθιστεί το σχολικό (κι όχι μόνο) πρόγραμμα.

Οι δράσεις αναφορικά με τις Παγκόσμιες Ημέρες, μπορούν να περιλαμβάνουν: debates, ζωγραφική και εικαστικά, θεατρικό αυτοσχεδιασμό, ομαδικές συνθέσεις με φωτογραφίες και κείμενα, παιχνίδια και αθλοπαιδιές, αφηγήσεις ιστοριών, «έρευνες» μεταξύ συμμαθητών, καλεσμένους επιστήμονες ως ομιλητές, εκθέσεις φωτογραφικού και όχι μόνο υλικού, βίντεο, τραγούδια, ενδο- ή δια-σχολικές εκδηλώσεις, συναντήσεις και επισκέψεις…

Τα κριτήρια επιλογής των Παγκοσμίων Ημερών είναι: να εντάσσονται στο επίσημο σχολικό έτος, να κατανοούνται οι έννοιές τους από τις σχολικές ηλικίες (οι περισσότερες από αυτές αφορούν και το Δημοτικό και το Γυμνάσιο και το Λύκειο) και να συνδέονται με τη σχολική ύλη.

Οι «Δράσεις με αφορμή τις Παγκόσμιες Ημέρες», ( Κύρια πηγή Sansimera,gr) μπορούν να αποτελέσουν σημεία αναφοράς της εκπαίδευσης, καλλιεργώντας τις κοινές υπαγωγές μεταξύ των μαθητών, τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και να διευρύνουν τις γενικές γνώσεις τους. Τα πλεονεκτήματα τους είναι τα εξής:

§  Διαθέτουν ευελιξία εφαρμογής

§  Προκαλούν το ενδιαφέρον των μαθητών

§  Έχουν ποικιλία (αφού όπως φαίνεται υπάρχουν, σχεδόν καθημερινά ανάλογες αφορμές)

§  Δεν αγχώνουν τους μαθητές

§  Συνδυάζονται με έργα γραφής

§  Μπορούν να συμμετέχουν όλα τα επίπεδα

§  Χρειάζονται μικρή προετοιμασία

§  Έχουν αναφορές σε κοινότητες και στην παγκόσμια κοινότητα, προωθώντας τη φιλία και την αλληλεγγύη

§  Έχουν νοήματα σε σχέση με: σχέσεις, φύση, αξίες, υγεία και υγιεινή

§  Προωθούν τη συνεργασία και τους φιλικούς δεσμούς

Ο κατάλογος είναι μακρύς, αφού παραθέσαμε όσες το δυνατόν περισσότερες δράσεις, ώστε να σας δώσουμε δυνατότητες επιλογής, χωρίς φυσικά να θεωρούμε ότι κάποιες από αυτές είναι περισσότερο ή λιγότερο «υποχρεωτικές». Αντίθετα, υπάρχει και η δυνατότητα να προστεθεί επιπλέον υλικό, ωστόσο, αυτό που θα θέλαμε να τονίσουμε στο σημείο αυτό είναι η σημασία της επιλογής: αφενός οι δράσεις δεν θα πρέπει να παραβιάζουν τη νοημοσύνη των παιδιών της ηλικίας στην οποία απευθυνόμαστε, δηλαδή θα πρέπει οι εγκυκλοπαιδικές γνώσεις και η επεξεργασία που ζητάμε από τα παιδιά να παρουσιάζονται απλά και κατανοητά και αφετέρου, θα πρέπει να προσέχουμε ώστε μην υπερφορτώνουμε τη μνήμη των παιδιών με πολλές πληροφορίες. Οι δράσεις αυτές, δεν αποτελούν ένα ακόμη «μάθημα» στο όποίο τα παιδιά δίνουν εξετάσεις, αλλά μια ευκαιρία να εκμεταλλευτούμε εποικοδομητικά κάποια «κενά» που προκύπτουν εντός του σχολικού χρόνου, όταν κι εάν υπάρχει αυτή η ευκαιρία. Συνεπώς, ο «καλός εκπαιδευτικός» δεν είναι αυτός που κάνει τις περισσότερες «δράσεις»…

Επίσης, καλό είναι να υπάρχει μια σχετική προετοιμασία των δράσεων, από την προηγούμενη μέρα, έχοντας ως πυξίδα ένα νόημα που θέλουμε να δώσουμε στη δράση κι όχι μόνο την παράθεση των πληροφοριών. Προς αυτήν την κατεύθυνση, μια πολύ ωραία ιδέα, η οποία δεν χρειάζεται ιδιαίτερο χρόνο ούτε κι άγχος από την πλευρά των μαθητών για την προετοιμασία της, είναι η αναζήτηση, από την προηγούμενη μέρα, σχετικού υλικού μέσω έρευνας στο διαδίκτυο, συνεντεύξεων σε ενηλίκους, αναζήτηση σε άρθρα εφημερίδων κτλ., υλικού, το οποίο μπορούν να φέρουν όσοι μαθητές επιθυμούν (ή μια διαφορετική ομάδα την κάθε φορά) την άλλη μέρα στο σχολείο, σε σημειώσεις, έως και μισής σελίδας.

Οι δράσεις αυτές μπορεί να διαρκούν από 10 λεπτά έως και μια διδακτική ώρα, αλλά και να γίνονται σε μικρά μέρη, από 1 έως και …19 μέρες!!!

Και πάντοτε έχουμε στο μυαλό μας ότι τα παιδιά ενθουσιάζονται με πολύ απλά πράγματα και καλοδέχονται τις αλλαγές στο πρόγραμμα τους…

Με εκτίμηση,

Καλαβρή Χ., Κεραμιδά Σ., Πρατζίκος Γ.,

Οκτώβριος 2015,

Ψαχνά

(Ακολουθεί το ημερολόγιο σε μορφή jpg*, διαθέσιμο για εκτύπωση)

Για τον αυθορμητισμό...

Το να είσαι «αφελής» είναι, να υπάρχουν όλοι αυτοί που είναι «έξω φρενών» μαζί σου, επειδή επιμένεις να κάνεις τα πράγματα με το δύσκολο τρόπο, κι εσύ να τους χαμογελάς ευτυχισμένη!

Γιατί αγαπάμε τόσο τις παιδικές ταινίες;

Επειδή, οι ήρωες σ’ αυτές έχουν, τόση χάρη, τόση άγνοια, τόσο φυσική απλότητα, τόση σιγουριά και πίστη, τόση τύχη… Παρόλα αυτά, δεν είναι ούτε κάποια «παιδική …αρρώστια», ούτε και «παλιομοδίτικο» το να είναι κάποιος naïve…

Σημαίνει καταρχάς ότι επιλέγεις να αγνοείς τις αρνητικές προκαταλήψεις των άλλων, το «δεν μπορείς» ή το «δεν θα πετύχει», των πιο «λογικών»…

Naïve είναι, να ξοδεύεις χρόνο για να κάνεις όνειρα και να τολμάς να τα κάνεις πραγματικότητα σε πείσμα όσων θεωρούν τυχαίο ότι πετυχαίνεις τελικά, «να πιάνεις το νόημα», να μην καταλαβαίνουν οι άλλοι πότε μιλάς κυριολεκτικά αλλά να ξέρουν πότε έχεις ειλικρινά ενθουσιαστεί, να φέρνεις «αλλεργία» σε κάποιους αλλά να μην κουράζεσαι να είσαι outsider, να μην σε νοιάζει τι κάνει «ο κόσμος» και να παραμένεις σίγουρος για τον τρόπο που κάνεις κάτι, να μπορείς να συνεννοηθείς με όλους, να δίνεσαι ολοκληρωτικά στα σχέδιά σου, να πιστεύεις ότι μπορείς να συνεργαστείς ακόμη και με αυτούς που οι άλλοι χαρακτηρίζουν «δύσκολες περιπτώσεις», να είσαι με ευγένεια αυθόρμητος, να μιλάς απλά αλλά να λες πολλά, να μην κρατάς κακίες και να είσαι σίγουρος ότι οι άλλοι σε αγαπούν, αλλά με τον τρόπο τους.

Naïve είναι, να είσαι δημιουργικός, επειδή βλέπεις πράγματα εκεί που δεν υπάρχουν, να έχεις μυωπία και να μη φοράς τα γυαλιά σου (αλλά αυτό το κάνω μόνο εγώ, επειδή δεν οδηγώ!), να ζωγραφίζεις παντού λουλούδια, να παίζεις κιθάρα με τη μυγοσκοτώστρα, να γελάς πολλές φορές με το ίδιο ανέκδοτο, να έχεις ένα δικό σου μότο, να χορεύεις στο μπάνιο χωρίς να γλιστράς, να περιγράφεις με σοβαρότητα ότι τα σύννεφα μοιάζουν με αεροπλάνα, ανθρώπους που συνομιλούν, προϊστορικά ζώα…

Αλλά και να μαθαίνεις κάθε μέρα κάτι καινούργιο, να αγαπάς τους άλλους με τα ελαττώματά τους, να εκπλήσσεσαι με ό,τι προσπερνάνε οι άλλοι ως αυτονόητο, να νιώθεις πλήρης με τα πιο απλά πράγματα και κάποιες φορές να το παρακάνεις (αλλά μόνο με τα «ακίνδυνα» πράγματα)…

Με λίγα λόγια, naïve είναι να «είσαι και γ…ώ τα παιδιά» …«όμως γιατί να είσαι τόσο κολλημένος –η –ο, βρε παιδάκι μου;»

Χ. Κ.

Ακούγοντας τον άλλο με όλον μας τον εαυτό και αναδεικνύοντας θετικές όψεις της προσωπικότητάς του…

Πρόκειται για μια όμορφη και ιδιαίτερη παρουσίαση, η οποία δημιουργήθηκε με αγάπη, για ένα ξεχωριστό ακροατήριο, το οποίο έχει έναν αξιέπαινο κοινό σκοπό.

Βέβαια, συνήθως, από τη δική μας πλευρά, ξεκινάμε έχοντας ένα συγκεκριμένο πλάνο της εισήγησής μας, σε μια τέτοια συνάντηση, ωστόσο, το ακροατήριο έχει τον πιο ουσιαστικό ρόλο, εκείνον δηλαδή του «ενεργού ακροατή»…

 Η «ενεργητική ακρόαση», υπήρξε η αρχική θεματική αυτής της παρουσίασης. Η ενεργητική ακρόαση, ως μια βασική δεξιότητα της καλής επικοινωνίας, η οποία όμως, καθότι «βασική», φαίνεται ότι παίρνει διαφορετικό, κάθε φορά, «χρώμα»…

Πρώτα απ’ όλα, η ακρόαση, ως ικανότητα να βλέπουμε από την πλευρά του άλλου, παρουσιάζεται επάξια ως η ακρογωνιαία λίθος της επίλυσης των διαπροσωπικών προβλημάτων και συγκρούσεων. Δεύτερον, είναι μια δεξιότητα η οποία μπορεί να διδαχθεί, μέσω της βελτίωσης μας σε συγκεκριμένες τεχνικές και τρίτον, η εκμάθησή της επηρεάζει τις στάσεις και τις συμπεριφορές μας, συντελεί δηλαδή, στην ατομική βελτίωση.

Αυτά είναι τα, ας πούμε, πιο «αντικειμενικά» της χαρακτηριστικά.

Περαιτέρω, η ακρόαση, είναι πολύ μεγάλο πράγμα, αν κρίνουμε από την ιερότητα, εντός κι εκτός εισαγωγικών, των επαγγελμάτων που σχετίζονται με την ακρόαση…

Κατά πόσο χωράει ο "άλλος" και η "οπτική" του στη ρουτίνα μας;

Σήμερα το πρωί, πίνοντας τον καφέ μου, ξεκίνησα να προετοιμάζω μια εισήγηση σχετικά με την «ενεργητική ακρόαση». Καθώς συγκέντρωνα λοιπόν κάποια συμπληρωματικά στοιχεία από πρόσφατα αναγνώσματα, θυμήθηκα ότι εχθές, ένας φίλος μου είχε ζητήσει να διαβάσω ένα κείμενό του και να του πω τη γνώμη μου. Τελικά, λίγο η δουλειά, οι υποχρεώσεις… δεν πρόλαβα να το κάνω. Και μετά θυμήθηκα τον καφέ που έλεγα ότι θα έπινα με την παιδική μου φίλη κι εδώ και ένα μήνα δεν έχουμε ακόμη βρεθεί, παρά μόνο μέσα σε λεωφορεία, πηγαίνοντας σε δουλειές…

Τα σκέφτηκα όλα αυτά για λίγο κι αναρωτήθηκα: «Καλά είναι όλα αυτά που μαθαίνουμε και τα πιστεύουμε, το να (ξανα)μάθουμε δηλαδή πώς να ακούμε τον «άλλο»: ιδίως σκεπτόμενοι τα παιδιά μας, τους φίλους, τους «δικούς μας» ανθρώπους… Στην ουσία, όμως, κατά πόσο μπορούμε τελικά, είμαστε δηλαδή και έτοιμοι και διαθέσιμοι, να ακούσουμε τον «άλλο», μέσα σε αυτό που λέμε: η «ρουτίνα» μας; Κι αν δεν έχουμε ήδη το χρόνο για τους πιο δικούς μας ανθρώπους, τότε τι γίνεται με τους άλλους;»

Δεν έχω βέβαια σκοπό να αμφισβητήσω την (έμφυτη, πιστεύω) καλή μας πρόθεση, το ενδιαφέρον μας, ούτε την καλή εντύπωση που έχουμε για τον εαυτό μας. Και δεν θα υπονοούσα σε καμία των περιπτώσεων ότι είμαστε λιγότερο «καλοί άνθρωποι» ή λιγότερο «χρήσιμοι πολίτες» εάν δεν μπορούμε να «μπούμε στη θέση του άλλου» κι εάν δεν μπορούμε να αντιληφθούμε τις «ανάγκες» του άλλου. Είναι άλλωστε κι ανθρώπινο και ειλικρινές ότι «τα καθημερινά προβλήματα, ο αγώνας…-»

-Όλα αυτά όμως, δεν παύουν να είναι «βάρη», τα οποία θα μπορούσαμε κάλλιστα να μοιραζόμασταν με τον «άλλο», μέσα από σχέσεις εγγύτητας και φιλίας.

Ούτε να καταρρίψω την παραπάνω την δικαιολογία είχα ως στόχο… Αντίθετα, αυτό για το οποίο αναρωτιόμουν εξαρχής είναι: «Έχουμε πράγματι το χρόνο και τη διάθεση να ακούσουμε τον άλλο «ενεργά»; Και σε ίσους όρους; Να μάθουμε από αυτήν την αλληλεπίδραση και να διευρύνουμε, όπως λένε, τους «ορίζοντές» μας;»

Αλλά και όταν λέμε ότι θέλουμε να «αλλάξουμε», θέλουμε στ’ αλήθεια να δοκιμάσουμε τα όρια τον απόψεών μας ή επιδιώκουμε να παραμένουμε «συγκροτημένοι» μέσα από «απορριπτικές», κυρίως, στρατηγικές;

Αφενός (επειδή είναι προφανώς πιο «οικονομικό» όσον αφορά την «ενέργειά» μας), έχουμε την τάση να αναβάλλουμε κατά κάποιον τρόπο τις υποθέσεις των «άλλων», ακόμη και να απορρίπτουμε «προκαταβολικά» το διαφορετικό, νιώθοντας ότι το να δώσουμε κάτι παραπάνω ξεπερνά τις δυνάμεις μας… Από την άλλη πλευρά, η διεύρυνση των σχέσεων φιλίας, φαίνεται ότι είναι η απάντηση στα αρνητικά αισθήματα άγχους, μοναξιάς και κενού...

Και …η ρουτίνα μας;

Καταρχάς, δεν είναι κάτι αρνητικό. Είναι οι καθημερινές δραστηριότητες που είναι «απαραίτητες», που μας «συγκροτούν», που μας κάνουν να είμαστε «οι εαυτοί μας», που κάνουν τον κόσμο «προβλέψιμο», που μας βοηθούν να είμαστε οργανωμένοι, που μας επιτρέπουν τις μικρές διασκεδάσεις ή/ και «ιεροτελεστίες»: είναι η δουλειά αλλά μπορεί να είναι και η Κυριακάτικη εκδρομούλα, το διάβασμα της εφημερίδας το απόγευμα, η αγαπημένη μας τηλεοπτική εκπομπή…

Η ρουτίνα, για άλλους λιγότερο και για άλλους περισσότερο, είναι ούτως ή άλλως απαραίτητη για την ισορροπία μας.

Και μαζί με τη «ρουτίνα» μας, είναι ο «κύκλος» των ατόμων με τα οποία συναναστρεφόμαστε… Ένας κύκλος, που όμως, όσο μεγαλώνουμε, καταλήγει τελικά να «στενεύει»; Ή είμαστε γενικά (και δικαιολογημένα κάποιες φορές) καχύποπτοι, φοβισμένοι και απογοητευμένοι να γνωρίσουμε καινούργιους ανθρώπους, να τους εμπιστευτούμε και να εναποθέσουμε ελπίδες σε αυτούς;

Αυτό που γενικά παρατηρώ, είναι μια τάση να αναζητούμε τους ανθρώπους και τα στοιχεία που «συμφωνούν» με εμάς. Και το διατύπωσα επίτηδες έτσι, κι όχι: «που συμφωνούμε εμείς με αυτά». Μια τέτοια τάση μοιάζει «φυσική» για ένα «ισορροπημένο» άτομο. Μάλιστα, φαίνεται ότι και οι επιστήμονες που ασχολούνται με την «ψυχή», συνηγορούν σε κάτι τέτοιο, ενθαρρύνοντας τα άτομα προς τις παρέες που στηρίζουν τις επιλογές τους: «Η ζωή είναι μικρή, γι’ αυτό να συμπορεύεσαι με όσους σε σέβονται και να μην στενοχωριέσαι για τους άλλους».

Μα αυτό είναι διαφορετικό από το να περιμένουμε μόνο τη «συμφωνία» μέσα στις σχέσεις που θεωρούμε «καλές»: υπ’ αυτήν την έννοια, δεν αντιμετωπίζουμε τον άλλο ως «σύνολο», απομονώνουμε μόνο τα στοιχεία εκείνα που «χρειαζόμαστε». Αλλά και το να παραβλέπουμε ή να συγκαλύπτουμε τα «αρνητικά» στοιχεία του άλλου, όσο κι αν το κάνουμε με «καλή πρόθεση», εξακολουθεί να είναι μια μη συνολική αντιμετώπιση.

Και ποιος είναι «τέλειος»; Άλλωστε, μεταξύ φίλων, προβλέπεται πάντοτε μια κάποια «ασυλία»… Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι διατηρούμε μόνο τις φιλίες εκείνες που μας κολακεύουν.

Η «καλή σύγκρουση»:

Η αυθεντική, «καλή» επικοινωνία, δεν φοβάται την πρόκληση, τη σύγκρουση. Και σίγουρα δεν είναι μια (θεατρική) «παράσταση». Απλά σέβεται τα προσχήματα και διαθέτει τακτ: δηλαδή δεν αναδεικνύει σκοπίμως τα «συγκρουσιακά» θέματα, αντίθετα προσπαθεί να τα μονώσει, να τα περιορίσει. Η «σύγκρουση», παρόλα αυτά, μπορεί να είναι μια ευκαιρία για εμπέδωση του ενδιαφέροντος, των σχέσεων, της εμπιστοσύνης, των κοινών στόχων. Επομένως, είναι καλύτερα να τονίζουμε τις κοινές οπτικές αφού προηγουμένως έχουμε με ενδιαφέρον προσπαθήσει να καταλάβουμε καλά την οπτική του άλλου.

Συνεπώς:

• Όταν ακούμε τον άλλο, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι τον «ακούμε πραγματικά» και να ενθαρρύνεται κι εκείνος να εκφραστεί, κάνοντας επαναδιατυπώσεις με ενδιαφέρον κι όχι σαν «ανακριτές» ή «δικαστές».
• Σημασία έχει να νιώθουν κι οι δυο πλευρές «ανωτερότητα» στη σχέση επικοινωνίας: επειδή οι διαδικασίες επικοινωνίας οδηγούν σε «αμοιβαία προσαρμογή», δηλαδή το επίπεδο του διαλόγου αλλάζει και έρχεται προς το μέσον, βοηθά το να είμαστε ξεκάθαροι στις επιδιώξεις μας στοχεύοντας πάνω απ’ όλα στην κοινή κατανόηση και το αμοιβαίο όφελος.
• Όλοι μας έχουμε κάποιες πεποιθήσεις κι ενδεχομένως κάποια «ιδεολογία», όμως αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε «κλειστοί» για να τα διατηρήσουμε. Αντίθετα, ο διάλογος βοηθά την καλλιέργεια όλων των απόψεων και μας βοηθά να παραμένουμε σίγουροι και συγκροτημένοι.
• Κάθε άτομο «συγκρατεί» και «μαθαίνει» ό,τι το ενδιαφέρει αλλά και στη βάση των προηγούμενων εμπειριών του, επομένως η «πραγματική κατανόηση» χρειάζεται συνεχή προσπάθεια είτε είμαστε «καλοί ακροατές» είτε …όχι!
• Το να αναζητάμε μόνο τα «σύμφωνα» στοιχεία δεν προωθεί ούτε τη «μάθηση» ούτε και τις νέες ιδέες…
• Αναγνωρίζουμε ότι κι ο άλλος έχει την ανάγκη να δείξει τα θετικά του στοιχεία, δεν του στερούμε αυτό το δικαίωμα. Έτσι, μπορούμε να δίνουμε και περισσότερες πρωτοβουλίες, να «βγάζουμε μπροστά» και τους άλλους, να προωθούμε όλες τις ιδέες… Έτσι συμβαίνουν όλα τα όμορφα και δημιουργικά πράγματα. Και μόνο αυτό θα φέρει «αλλαγή» και διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης της γνώσης.
• Το λιγότερο άλλωστε που θα «κερδίσουμε» είναι, ότι οι καλοί συνομιλητές, θεωρούνται γοητευτικοί και συμπαθείς από τον περίγυρό τους!

Είναι ωραίο να καλλιεργούμε τις δεξιότητές μας αλλά, εάν ταυτόχρονα δεν παράγουμε ευκαιρίες συνάντησης κι ανταλλαγής, σε τι ωφελούν;

Πόσες φορές στερούμαστε την αυθεντική επαφή και προτιμάμε τις «οθόνες»;

Οι οθόνες όμως, όσο κι αν έχουν αληθοφάνεια, εξειδικευμένη γνώση, ποικιλία και «νέα», δεν μας δίνουν τη δυνατότητα να ακούμε «ενεργητικά».

Ίσως οι απόψεις των ανθρώπων που συναντάμε καθημερινά, μας ενδιαφέρουν τελικά περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε… Κι ίσως και να μπορούν να αλλάξουν κάπως τις «προτεραιότητές» μας και μας δείξουν το «νόημα» που ψάχνουμε. Αλλά το πρώτο βήμα είναι να ανοίξουμε λίγο παραπάνω την καρδιά μας και μετά τα μάτια και τα αυτιά μας!

Χ. Κ.

Ποια είναι η «ευτυχία» που όλοι δικαιούμαστε;

Τι είναι για τον καθένα από εμάς η ευτυχία; Είναι κάτι διαφορετικό ή είναι για όλους το ίδιο; Τη δικαιούμαστε έτσι κι αλλιώς ή την αξίζουμε μετά από στερήσεις και πολλή δουλειά; Μήπως κάποιες φορές είμαστε πολύ κοντά της αλλά δεν το γνωρίζουμε; Τη βρίσκουμε τελικά σε «αυτόν τον κόσμο» ή κρίνεται στο ..τέλος;

…Ή μήπως δεν υπάρχει;

Όποια κι αν είναι η σημασία της, όλοι μας έχουμε το ίδιο δικαίωμα στην ευτυχία.

Πρώτα-πρώτα, παίρνουμε ως αξιώματα, πρώτον ότι το κάθε άτομο έχει ξεχωριστή αξία, η οποία είναι αδιαπραγμάτευτη, και δεύτερον, ότι μπορεί να ορίσει μόνο του την τύχη του. Αυτό σημαίνει ότι έχει ίσα με τους άλλους δικαιώματα να ακούγεται ο λόγος του, να γίνεται σεβαστή η προσπάθειά του να αναδείξει τα θετικά του στοιχεία, να κάνει νέες αρχές, να έχει ευκαιρίες επανόρθωσης και να προσπαθεί για το καλύτερο…

Φαίνεται ότι η επιστήμη της ψυχολογίας, έχει συμβάλει αρκετά στο να «απενοχοποιήσει» την έννοια της «ευτυχίας», να την κάνει «προσιτή» στον καθένα μας και να κάνει λόγο για κάποια «βάρη» της «ψυχής», θέτοντας κάποια «όρια»: ας πούμε, ότι μπορούμε να λέμε κάποιες φορές «όχι», ακόμη και σε ανθρώπους που αγαπάμε, προκειμένου να φροντίσουμε περισσότερο τη σωματική υγεία και την ξεκούρασή μας, να διασφαλίσουμε την ατομική και οικογενειακή μας γαλήνη κι ηρεμία, να ιεραρχήσουμε τις «προτεραιότητες» μας και κυρίως, να δίνουμε χώρο και στις ατομικές μας «επιθυμίες»…

«Αναλόγως…», ένα κείμενο από τον "παιδικό κόσμο"

«Όταν με ρωτάνε κάτι, πρώτα λέω: «Αναλόγως...», σκέφτομαι λίγο και μετά τους απαντάω. Καμιά φορά δεν χρειάζεται να πω τίποτα άλλο παραπάνω. Με θαυμάζουν όταν λέω αυτή τη λέξη. Μάλλον κάτι στα μάτια μου, δείχνει ότι καταλαβαίνω περισσότερα απ’ όσα μπορώ να εξηγήσω. Στην πραγματικότητα, ξέρω εκατό «εξαιρέσεις» αλλά δεν μπορώ να σου πω ούτε ένα ρητό «κανόνα». Όλοι λένε μόνο «μη» και «δεν πρέπει», περιορίζοντας τα διασκεδαστικά πράγματα που μπορεί κανείς να δοκιμάσει όταν είναι παιδί. Αν ακούς συνέχεια φωνές, λες: «Δεν κάθομαι «στ’ αυγά μου», να παίξω με το τάμπλετ μου;». Όμως, ακόμη κι όταν παίζω, συνέχεια κρυφακούω τους «μεγάλους», μήπως καταλάβω κάτι «από τα συμφραζόμενα», αλλά κι εκείνοι, θεωρώντας ότι το παιδί τους είναι ήδη αρκετά έξυπνο, επιμένουν να μην λένε κάτι για «κανόνες». Όσοι δεν καταλαβαίνουν, μένουν ακόμη ένα γύρω έξω από αυτό το «παιχνίδι», αλλά εγώ έχω μείνει για περισσότερους, αφού λένε ότι είναι πολλά αυτά που πρέπει να μάθω.

Α, τώρα τελευταία, μάλλον έχω πάθει και κάτι που παθαίνεις όταν βλέπεις πολλή τηλεόραση, δεν εξηγείται αλλιώς, γιατί καμιά φορά ξεχνάω να γράφω σωστά, ειδικά όταν νιώθω ότι μου βάζουν δύσκολα, είναι σαν να θέλω να βάλω μια «άνω τελεία»: «Εντάξει παιδιά, ακόμη δεν το μάθαμε αυτό, γιατί τόση βιασύνη να πάμε παρακάτω;»… Τόσα πολλά καινούργια πράγματα ταυτόχρονα είναι καμιά φορά διασκεδαστικά, δεν λέω, αλλά πονοκέφαλος… Είναι σαν να κυνηγάς το τρένο. Κι όμως, ξέρω όλα τα γράμματα από το νηπιαγωγείο! Όταν γράφω μία λέξη ολόσωστη, έχω φτάσει να είμαι περήφανη για τον εαυτό μου. Όλα αυτά όμως, ό,τι ώρα θέλω μπορώ να τα μάθω! Απλά τώρα τρέχω να προλάβω τις «εξελίξεις», επειδή ο μπαμπάς παίζει με το τάμπλετ μου όση ώρα διαβάζω και δεν μπορώ να συγκεντρωθώ όταν ακούω κάποιον άλλο να «σκοτώνει» τα «ζόμπυ» μου…

Αλλά έτσι είναι να είσαι μεγάλος, το διασκεδάσεις με την ψυχή σου όση ώρα θες και μπορείς να βρίζεις χωρίς να σε βάζουν τιμωρία. Όταν είσαι μικρός, πρέπει να κάνεις «υπομονή» όταν σε βρίζει κάποιος, ειδικά ο αδερφός σου. Αυτό είναι άδικο…

Και τα παιδιά στο σχολείο κάνουν κάτι «κακά» πράγματα, αλλά αυτό είναι πρόβλημα μόνο στο διάλειμμα, επειδή όταν μπούμε για μάθημα θα τιμωρηθούν για πριν, μετά θα το ξεχάσουμε όλοι και θα είμαστε καλά. Αν εξαιρέσεις ότι ένα παιδί έσπασε το χέρι του.

Οι τιμωρίες είναι πάντα άδικες, αλλά όλοι έχουμε «φάει»… «Αναλόγως» τι κάνεις, καθετί έχει την «ανάλογη» τιμωρία… Εκείνους, με τα όπλα, που έρχονται στον ύπνο μου και είναι κακοί, δεν τους βρίσκει κανείς. Δεν έχω καταλάβει γιατί λένε ότι δεν μοιάζω με τα άλλα παιδιά, αλλά δεν με στενοχωρεί αυτό επειδή έχω φίλους. Άλλοι δεν έχουν ούτε φίλους ούτε τάμπλετ… Θα προτιμούσα όμως να μου αφιερώνανε περισσότερο χρόνο οι γονείς μου, χρόνο χωρίς να μιλάμε, να ήμασταν αγκαλιά, να παίζαμε, χωρίς να με ρωτάνε τίποτα. Κι αυτή η δασκάλα μου, να μην είχε τόση υπομονή, επειδή η φασαρία γίνεται μεγαλύτερη στην τάξη και «τρελαίνει» τα αυτιά μου. Είναι άδικο. Δεν μπορώ να συγκεντρωθώ. Δεν είπα να τους τιμωρήσει πολύ, κάποιοι έχουν ένα «πρόβλημα» και κάνουν φασαρία. Αλλά κι εγώ, ρίχνω καμιά φορά καμιά σπρωξιά, για να «επανορθώσω» μόνη μου αυτή την αδικία, σε κάποιους που κάνουν τους «εξυπνάκηδες», που τα κάνουν όλα ωραία και σωστά, που νομίζουν ότι με ξεπερνούν. Και τότε, με προσέχουν όλοι και τσιρίζουν, σαν χαζά! Ενώ όταν λέω εγώ κάτι έξυπνο κανείς δεν το ακούει. Όλοι ακούνε μόνο τον εαυτό τους στην τάξη… Κι η κυρία μάλλον έχει ήδη αποφασίσει ποιοι είναι οι πιο έξυπνοι.»

Α., 6 ½  ετών

Το κείμενο αποτελεί μια δημιουργική προσπάθεια γραφής. Πρόκειται, στην πραγματικότητα, για «συρραφή» από λόγια που έχω ακούσει από παιδιά, ηλικιών από 4 έως 7 ετών. Μερικές φορές, νομίζω ότι θα μπορούσα να ήμουν κι εγώ στη θέση τους. Όμως, τα σημερινά παιδιά, αντιμετωπίζουν σαφώς έναν πιο «πολύπλοκο» κόσμο, με περισσότερα «χατίρια» αλλά και περισσότερες «υποχρεώσεις». Όπως και να ‘χει, στον παιδικό κόσμο είναι δύσκολο να «μπούμε»: έχει στοιχεία υπερβολής, μεγαλοποίησης, μαγικής σκέψης και φαντασίας και είναι «αποσπασματικός», ας πούμε ότι οι σκέψεις τους δεν είναι ολοκληρωμένες ούτε και σταθερές, έρχονται, φεύγουν, διαστρεβλώνονται…

Παρόλα αυτά, τα παιδιά μοιάζουν να μιλούν σαν «μεγάλοι», ανακαλούν εύκολα τα περισσότερα ερεθίσματα που καθημερινά τους δίνουμε και να μπορούν να συζητήσουν γι’ αυτά. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να επαναλαμβάνουμε πράγματα που σε εμάς φαίνονται «αυτονόητα», όπως οι κανόνες συμπεριφοράς «ανάλογα» με τα διαφορετικά περιβάλλοντα. Τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια όταν τους μιλάμε ξεκάθαρα και να μην ξεχνάμε ότι η επανάληψη είναι η «μητέρα της μαθήσεως». Επομένως, δεν αρκούν τα νέα ερεθίσματα, εάν δεν επανερχόμαστε στην ουσία αυτών που θέλουμε τα παιδιά να μάθουν.

Επιπλέον, να μην παραβλέπουμε το γεγονός ότι και τα παιδιά έχουν άγχος, μάλιστα περισσότερο απ’ όσο πιστεύουμε, κι αυτό είναι φυσικό. Όπως έλεγε μια καθηγήτριά μου «τα παιδιά γεννιούνται στη μέση του έργου», συνεπώς τους φαίνονται σαν «βουνό» όλα αυτά που πρέπει να μάθουν, ιδιαίτερα στη σχολική ηλικία… Και να μην ξεχνάμε τη σωματική κόπωση που υφίστανται στις «έντονες» μέρες τους.

Προτείνω να βλέπουμε κάποιες φορές τον κόσμο από την πλευρά των παιδιών: θέλουν απλά να ακούγεται αυτό που λένε, να τους δίνουμε χρόνο, να τα προσέχουμε, να μην βαριόμαστε τις επαναλήψεις γιατί κι αυτό δείχνει την αγάπη και την παρουσία μας, να τα αντιμετωπίζουμε σαν υπεύθυνα, να τους δείχνουμε αφοσίωση, να μην παίρνουμε πίσω τους κανόνες μας, να τους επιτρέπουμε να είναι παιδιά και …να μην είμαστε πιο παιδιά από αυτά…

Με αγάπη,

Χ. Κ.

Η ηθική εκπαίδευση σε μια πιο «σύγχρονη» οπτική

Τα είδη των «σχολικών προβλημάτων»:

Τα προβλήματα βίας στο σχολείο, αποτελούν, κατά τη γνώμη μου, «συμπτώματα», τα οποία οφείλονται κατά κύριο λόγο στην απώλεια της εμπιστοσύνης, της «εγγύτητας» και των συναισθημάτων «φιλίας».

Θα έλεγα, καλύτερα, ότι οι καθημερινές σχέσεις μας έχουν γίνει γενικότερα «τεχνικές»* αλλά και «αλλοτριωμένες»/ «αποξενωμένες». Κι εννοώ, μ’ αυτό, ότι, είναι πιθανό, αρκετές φορές, να μην βλέπουμε τον «άλλο» ως σύνολο, να απομονώνουμε δηλαδή, συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο, περισσότερες πιθανότητες στην «απόρριψη», αντί για την «αποδοχή» του. Και αυτή η τάση μπορεί να παρουσιαστεί σαν ένα «φαύλος κύκλος»: καχυποψία- διαχωρισμός της θέσης- απώλεια εμπιστοσύνης κ.ό.κ., με συνέπειες τόσο στις ομάδες (σε κοινωνικό επίπεδο) όσο και στα άτομα (σε ψυχολογικό επίπεδο)…

Επιπλέον, φαίνεται ότι τα «τιμωρητικά μέτρα», που αναγκαζόμαστε να πάρουμε πιστεύοντας ότι θα επαναφέρουμε τον «έλεγχο», επιδεινώνουν περισσότερο αυτήν την κατάσταση καθώς, όχι μόνο δεν τελικά είναι κατάλληλα ώστε να επαναφέρουν την «τάξη» και την «πειθαρχία» (αφού ο φόβος δεν επιτυγχάνει, μακροπρόθεσμα, να πείσει τα άτομα σε σχέση με την ανάγκη των κανόνων), αλλά και κάνουν ανταγωνιστικό και αρνητικό το σχολικό κλίμα.

Μάλιστα, ακόμη κι αν ο αυστηρότερος «έλεγχος» και η «εποπτεία», φαίνεται ότι κάποιες φορές «λειτουργούν», δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι η βία ως φαινόμενο, παρουσιάζει την τάση να μετατίθεται σε πιο «αφύλακτα» περιβάλλοντα. Για παράδειγμα ο διαδικτυακός χώρος, είναι σαφώς λιγότερο πρόσφορος στον «έλεγχο» των ενηλίκων, σε σχέση με το σχολικό προαύλιο. Παράγει περισσότερες δυνατότητες στους δυνάμει «δράστες» αλλά και κάτι περισσότερο: την αμφιβολία σε σχέση με την «αθωότητα» του θύματος: «Εσύ, τι δουλειά είχες εκεί;»… Είναι πιο πολύπλοκα τα προβλήματα όταν, η εμπιστοσύνη μεταξύ μας, αντί να είναι δεδομένη, διαμεσολαβείται από «ερωτηματικά»...

Σχετικά με τα μέτρα πρόληψης γενικά…

Ας μιλήσουμε, όμως, για την «κλασική ηθική», μέσα από τον πλατωνικό μύθο, για το δακτυλίδι του Γύγη: «Εάν μπορούσες να γίνεις αόρατος, επιμένεις ότι δεν θα έκανες καμία «ανήθικη» πράξη;»…

Εκεί αναφέρεται  η «ηθική» εκπαίδευση, λοιπόν: τα άτομα να μην έχουν την πρόθεση να κάνουν το κακό, ακόμη και αν βρίσκονται σε (σχεδόν) «αφύλακτα» περιβάλλοντα.

Βέβαια, στη σημερινή εποχή, θα θεωρούταν αφελής, όποιος δεν έπαιρνε μέτρα προστασίας κι επέμενε να κινείται «ελεύθερα» σε «αφύλακτα» περιβάλλοντα. Ο προληπτικός έλεγχος είναι καλό να είναι εκεί, διότι πάντοτε θα υπάρχουν εξαιρέσεις στον κανόνα, απρόβλεπτες καταστάσεις και ατυχήματα…

Όμως, το θέμα μας εδώ, δεν είναι εάν και πώς θα καταργήσουμε ή θα εντείνουμε τον «έλεγχο», αλλά τι είναι αυτό που επιδιώκουμε όταν απευθυνόμαστε στους επιστήμονες; Να απαντάμε στη βία με μέτρα που θέτουν εξωτερικούς κανόνες, εξοντώνουν, τιμωρούν κι αποκλείουν τα άτομα ή να φτάνουμε στο άλλο άκρο, όντας αναγκασμένοι, για διάφορους λόγους, να συγκαλύπτουμε τα προβλήματα;

Προφανώς και μια, πιο «προσεκτική», απάντηση στη «βία», συνδυάζει (ή οφείλει να συνδυάζει) την «ένταξη» και την «επανόρθωση» με την αποκατάσταση των δεσμών «εμπιστοσύνης» και «φιλίας». Επομένως, απαιτείται να ανατρέξουμε στις «κλασικές αξίες» της εκπαίδευσης…

Ποια «ηθική» εκπαίδευση;

Αναμφίβολα, κάθε «ηθική» εκπαίδευση, έχει σαν αρχή της την πίστη, ότι ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως καλός και ότι, με βάση αυτήν την καλοσύνη και την τάση για συντροφικότητα, μπορούμε να προσδοκούμε ότι θα γίνει δίκαιος (και υπεύθυνος).

Στόχος λοιπόν, της «ηθικής» είναι, αφενός να προωθήσει τη «φιλία», αφού, κατά τον Αριστοτέλη «οι πραγματικοί φίλοι δεν αδικούν ο ένας τον άλλο».

Στην πραγματικότητα, κάνουμε λόγο για την «ηθική» του να αποδεχόμαστε τους άλλους χωρίς να κρίνουμε, να παραμένουμε καλόπιστοι με τους ανθρώπους και να δίνουμε ουσιαστικές ευκαιρίες επανόρθωσης.

Αφετέρου, στόχος αυτής της «ηθικής» είναι να (ξανα)δει τον «άλλο» ως «σύνολο», με «τακτ», χωρίς να «σκαλίζει» συνεχώς για τυχόν «παραφωνίες», επιτρέποντας στα άτομα να διατηρούν την καλή εικόνα τους, ακόμη κι αν κάποιες συμπεριφορές τους έχουν προκαλέσει (περισσότερο ή λιγότερο ηθελημένα) δυσάρεστες συνέπειες.

Σε μια πιο σύγχρονη οπτική, φαίνεται ότι, μέσα από δομημένες διαδικασίες στις οποίες μπορούμε όλοι να εκπαιδευτούμε, έχουμε τη δυνατότητα να απλοποιήσουμε τις διαδικασίες « αποτελεσματικής επικοινωνίας» και «απονομής δικαιοσύνης», δίνοντας το λόγο στα άτομα, τις οπτικές τους, τα συναισθήματα, τις διαφορετικές βαρύτητες και προτεραιότητες τους**… Σε αυτές τις διαδικασίες, τα άτομα εξακολουθούν να έχουν αυτοπεποίθηση και να μπορούν να ελπίζουν στο «αμοιβαίο όφελος».

Τι θα έκανες αν ο καλύτερος φίλος σου έκανε κάποιο «λάθος»;

Κάποιους ανθρώπους τους δεχόμαστε, όπως λέμε, «με τα ελαττώματά τους». Τα παιδιά μας, τους γονείς, τα αδέρφια, τους φίλους. Για τη γενίκευση αυτής της …«ασυλίας» πρόκειται στην ουσία***.

Για «ηθική» του να συζητάμε ξεκάθαρα για τις συνέπειες των πράξεων, να επιδιώκουμε την ευθύνη και τη λογοδοσία εντός της ομάδας, ερευνώντας νέες εναλλακτικές, επιδιώκοντας να νιώθουμε «ασφάλεια» και να αποδίδουμε δικαιοσύνη χωρίς να διαρρηγνύουμε τους δεσμούς φιλίας κι εμπιστοσύνης.

Αυτή η «ηθική» εκπαίδευση μπορεί κάλλιστα να ενθαρρύνεται από τις σχολικές κοινότητες και να γίνεται σε αυτές η πρακτική της εφαρμογή, αφού σε αυτές τις ομάδες, αναμφίβολα, όλα τα μέλη ενδιαφέρονται για το καλό των παιδιών. Κι επειδή, μιλώντας για «σχολική βία», έχουμε στην πραγματικότητα να κάνουμε με συμπεριφορές που δεν έχουν για τα καλά εγκατασταθεί ως «παραβατικές», αφού εξακολουθεί να υπάρχει ο «κοινωνικός έλεγχος» της οικογένειας, έχουμε έναν ακόμη λόγο να προσπαθήσουμε πιο πολύ...

Χριστίνα Καλαβρή,

ψυχολόγος-εγκληματολόγος.

__________

* (αυτό είναι, αρχικά, ουδέτερος όρος…)

**Η «ειρηνική επίλυση συγκρούσεων» και η «διαμεσολάβηση», είναι παραδείγματα δομημένων διαδικασιών που βασίζονται στη χρήση τεχνικών που μπορούν να διδαχτούν σε όλα τα άτομα.

***Σε άρθρα όπως αυτό, παρουσιάζουμε απλές ιδέες. Ισχύουν πάντοτε με τον όρο ότι κι ο αναγνώστης θα αναζητήσει αντίστοιχο υλικό, θα συγκρίνει, θα εμβαθύνει, θα συμπληρώσει κάτι… Επίσης, το ότι πιστεύουμε σε αυτές τις ιδέες, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και επιφυλάξεις, περιορισμοί, κριτικές… Σαφώς όταν παρουσιάζουμε κάποιες προτάσεις, δεν επιδιώκουμε ότι θα αλλάξουν από τη μια μέρα στην άλλη οι κοινωνικές πρακτικές κι οι «κοσμοθεωρίες», αξίζει, ωστόσο, να δοκιμάζουμε κάποιες από αυτές…