Πώς βάζουμε κανόνες; "Κανόνες του χώρου" vs "κανόνες της ομάδας"

Ένα κατεξοχήν θέμα του εγκληματολόγου, είναι οι κανόνες, αφού οι παραβατικές συμπεριφορές (εντός και εκτός εισαγωγικών) και κυρίως τα εγκλήματα, αναφέρονται στην παραβίαση των ορίων που τίθενται από τους κανόνες και σε πιθανές κυρώσεις που πιθανόν την ακολουθούν. 

Οι κανόνες λοιπόν, μπορεί να είναι: τυπικοί ή άτυποι/ άγραφοι, παρωχημένοι ή σε ισχύ, να έχουν σχέση με τους χώρους ή με τις διαπροσωπικές σχέσεις, να είναι "ταμπού", απαραίτητοι ή απλά χρήσιμοι για την καλή συμβίωση και την πρόληψη των συγκρούσεων, να γίνονται αντιληπτοί ως "σκληροί νόμοι αλλά νόμοι", να είναι φαινομενικά αντιφατικοί μεταξύ τους κ.ά..* Το κοινό σημείο, όμως, μεταξύ των κανόνων είναι ότι, ο "κανόνας" είναι η άλλη όψη του νομίσματος των "δικαιωμάτων", γι΄αυτό δεν πρέπει να βλέπουμε εξαρχής με κακό μάτι τις έννοιες του "ελέγχου" και της "ρύθμισης".

Να βλέπουμε τα παιδιά εξατομικευμένα. Αλλά ...πόσο εξατομικευμένα; (Μερικές απαντήσεις μέσα από την πράξη*)

Το να βλέπουμε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών εξατομικευμένα, ως ξεχωριστές δηλαδή προσωπικότητες, είναι ένα στοιχείο που προστίθεται ώστε να καλύψει τα "κενά" των "παραδοσιακών" εκπαιδευτικών συστημάτων. Το σύγχρονο σχολείο, στοχεύει τελικά στη γενική προκοπή όλων των μαθητών, με έμφαση στην κοινωνική ένταξη τους. Πρόκειται γι' αυτό που αποκαλούμε με τον κλασικό όρο "αγωγή" και το οποίο έχει ως στόχο να κάνει τα άτομα "αυτόνομα, υπεύθυνα και καλά". Αυτή η συνολική καλλιέργεια, περιέχει το ξεδίπλωμα όλων των θετικών πτυχών της προσωπικότητας των ανηλίκων, αφού ενθαρρύνεται, τελικά, η "διαφορετικότητα". Αυτός όμως ο στόχος, δύναται να επιτευχθεί με την παραγωγή των κατάλληλων συνθηκών και δίνοντας περισσότερο έμφαση στο βίωμα της "ομάδας" και της "κοινότητας". Η παιδαγωγική λοιπόν, αποτελώντας μια από τις σύγχρονες επιστήμες, χρησιμοποιεί τα συμπεράσματα των επιστημών του ανθρώπου σε συνδυασμό με τις θεωρίες της μάθησης, ώστε να παρέχει ολοκληρωμένη εκπαίδευση στα νεαρά μέλη της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικοποίησης τους και της ηθικής τους ανάπτυξης.

Αναφερόμαστε όμως στο άρθρο αυτό, στις εκπαιδευτικές διαδικασίες που πραγματοποιούνται κατεξοχήν στα δομημένα πλαίσια κοινωνικοποίησης, στα σχολικά δηλαδή περιβάλλοντα, κι αυτό επειδή στην οικογένεια, η εξατομικευμένη φροντίδα προκύπτει πιο "φυσικά" και "αυθόρμητα", δηλαδή ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, τη θέση του στην οικογένεια, το ταμπεραμέντο του, τις πεποιθήσεις των γονέων και τους γονεϊκούς τύπους... Με ανάλογο τρόπο, επιλύονται εντός της οικογένειας, τα μικρά "προβλήματα" που μπορεί να υπάρξουν σε κάποιο στάδιο της ανάπτυξης, με περισσότερη ή λιγότερη βοήθεια από ειδικούς, εντός κι εκτός εισαγωγικών... Στην οικογένεια όμως, αυτή η προσπάθεια, δεν συστηματοποιείται ούτε αξιολογείται, επομένως θα ήταν πολύ διαφορετικός ο τρόπος με τον οποίο θα δίναμε κατευθύνσεις σχετικά με τα μοντέλα επικοινωνίας και την οριοθέτηση (επειδή η οριοθέτηση είναι η άλλη πλευρά αυτής της "ελαστικότητας" που παρουσιάζουμε εδώ), των παιδιών.

Εξακολουθούν να υπάρχουν ωστόσο, τα εξής κοινά, "αντικειμενικά" στοιχεία: ότι τα παιδιά δεν είναι ολοκληρωμένες, αλλά "υπό διαμόρφωση" προσωπικότητες και ο ενήλικος είναι τελικά ο υπεύθυνος των αποφάσεων για λογαριασμό τους, παρόλο που λαμβάνει υπόψη τη γνώμη τους, αλλά και ότι, παρόλο που ζουν και στη δική τους (παράλληλη) "κοινωνία", θα πρέπει μελλοντικά να επικοινωνούν σύμφωνα με τους κώδικες που μοιραζόμαστε όλοι, ότι οι βάσεις της συνεργασίας που μπορούμε να εξασφαλίσουμε από τα παιδιά είναι ανάλογες με την ηλικία τους και ότι, οι απαιτήσεις μας σχετικά με τα θέματα των κανόνων, θα πρέπει να είναι αντιστρόφως ανάλογες με την ηλικία τους (δηλαδή, στις μικρές ηλικίες μπαίνουν οι απόλυτοι κανόνες και η διαδικασία αυτή είναι αναγκαστικά ετερόνομη, ενώ στις μεγαλύτερες ηλικίες, οι κανόνες ερμηνεύονται ως κανόνες που διέπουν τις διαπροσωπικές σχέσεις, είναι επομένως πιο σχετικοί...)

Κάνοντας λοιπόν λόγο για (συστηματικά) εξατομικευμένες προσεγγίσεις, εννοούμε ότι, με τον ίδιο τρόπο που ο μαθητής αξιολογείται, δηλαδή με βάση τις ατομικές του επιδόσεις και με σκοπό να καταστήσουμε εμφανείς τις ενδεχόμενες "αδυναμίες" του και να συμβολίσουμε την ατομική πρόοδο του για τη βελτίωσή τους, ανάλογα θα πρέπει να σχεδιάζουμε (και να αξιολογούμε) τις παρεμβάσεις μας ως ειδικών, ώστε να προσφέρουμε ξεχωριστή φροντίδα, σε όλα τα επίπεδα, στη διδασκαλία.
Επιπροσθέτως, οι ειδικοί ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί που συνεργάζονται με σχολεία, αυτού του είδους τη διαμεσολάβηση επιδιώκουν, δηλαδή την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ παιδιών και ενηλίκων, προσπαθώντας να επιστήσουν την προσοχή των εκπαιδευτικών, όχι μόνο στα μαθησιακά θέματα αλλά και σε επιπλέον ανάγκες, ψυχολογικές ή/και συναισθηματικές, κοινωνικές κτλ.. Μάλιστα, τα μοντέλα που στοχεύουν στην εφαρμογή ειδικών παρεμβάσεων, θέτουν νέα πρότυπα όσον αφορά τη συνεργασία, την εγγύτητα και την ενεργητική ακρόαση, τα οποία δεν περιορίζονται σε κάθετο επίπεδο, αλλά προωθούν την ισότιμη σχέση μεταξύ ενηλίκων κι ανηλίκων όντας, σε αρκετές περιπτώσεις, μαθητοκεντρικά.

Όμως, πόσο πρέπει να προχωρά αυτή η ανάλυση, ώστε να διατηρούμε τις ισορροπίες;

"Έχω το χέρι μου κάτω από το δικό σου", σημαίνει...

...σημαίνει ότι μαθαίνουμε μαζί πράγματα και μοιραζόμαστε τη χαρά της ανακάλυψης...

...σημαίνει ότι μου δείχνεις εσύ πού θα ήθελες να πάμε...

...σημαίνει ότι κοιταζόμαστε πάντοτε στα μάτια...

...σημαίνει ότι νιώθω ό,τι νιώθεις...

...σημαίνει ότι γνωρίζω τι σημαίνει για σένα να μπορείς να...

...σημαίνει ότι σε αντιλαμβάνομαι και σε αποδέχομαι όταν μου βάζεις τα όρια σου...

...σημαίνει ότι χρειαζόμαστε χρόνο κι αυτόν το χρόνο τον διαθέτουμε ευχαρίστως κι οι δυο...

...σημαίνει ότι θα φτιάξω μια ομάδα για σένα, 

για να σε αγκαλιάζουμε και να σε στηρίζουμε καλύτερα...

Σε μερικές σχέσεις, ίσως είναι κάπως διαφορετικό, το να κάνουμε μαζί, αυτά που συνήθως θεωρούνται ως "απλά πράγματα"...

Σε αυτές τις σχέσεις όμως, ίσως είναι ακόμη πιο εύκολο να καλύψουμε τα "κενά" με μια αγκαλιά...

Κι ίσως είναι πιο σαφή αυτά που ζητάνε από σένα τα μάτια που κοιτάζεις...

Σε μερικές σχέσεις χρειάζονται περισσότερες ή και πολύ περισσότερες προσπάθειες...

Αλλά είναι μεγαλύτερη η χαρά της επιτυχίας...

Κι ό,τι δεν λέμε, μπορεί να το πει η μουσική, η παρέα μας, οι εκφράσεις του προσώπου μας...

Τελικά, θα έχω το χέρι μου κάτω από το δικό σου και για να σου θυμίζω την υπόσχεση μου: 

σημαίνει ότι είμαι παρών, ότι μπορώ  κι εγώ να δω με τα μάτια σου, ότι δεν θα σου ζητήσω να προσαρμοστείς σε μια "κανονικότητα" που ορίζεται "απ' έξω", αλλά θα φροντίσω να βρω πολλούς τρόπους ώστε να αξιοποιήσουμε τη σχέση μας και τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας, προκειμένου να έχει για όλους μας ένα κοινό + ένα ξεχωριστό νόημα 

ο χρόνος που περνάμε μαζί... 

Όσοι έχουν εργαστεί με Άτομα με Αναπηρία, ξέρουν καλά τι σημαίνει 

το να έχω το χέρι μου κάτω από το δικό σου...

Ωστόσο, σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις είναι πολύτιμο να έχεις ένα χέρι κάτω από το δικό σου...

Επειδή σε όλες τις σχέσεις, μαθαίνει ο ένας από τον άλλο...

Τόσο, που δεν έχει σημασία ποιος οδηγεί ποιον...

Χ. Κ.

Σκέψεις αναφορικά με τη σημασία της μοναδικότητας των εμπειριών κάθε ατόμου στην επιστήμη της ψυχολογίας...

Όταν λέμε, γενικά, ότι έχουμε ανάγκη να μιλήσουμε σε κάποιον, εννοούμε καταρχάς ότι έχουμε ανάγκη απλά να μας ακούσει κάποιος, επειδή έτσι, νιώθουμε ότι κάπως "ελαφρύναμε". Προφανώς, αυτό το "ξαλάφρωμα", βρίσκεται στη δυνατότητα που μας δίνει η παρουσία του άλλου προσώπου ώστε να βάλουμε σε μια τάξη τις σκέψεις μας και στην καλύτερη περίπτωση να τις ιεραρχήσουμε και, εάν όντως η άλλη πλευρά μας κατανοήσει και αποδεχτεί με ειλικρίνεια, να δούμε πιο ξεκάθαρα τις (ρεαλιστικές) λύσεις...

Τι παραπάνω μπορούμε όμως να περιμένουμε, από τον ψυχολόγο;

Σε αυτό το άρθρο, θα αναφερθούμε στις εξής περιπτώσεις: α) το να περιμένουμε ότι θα συναντήσουμε μια ουδέτερη, φιλική παρουσία, που θα φωτίσει (όχι τυχαία αλλά συστηματικά) τις πτυχές που δεν έχουμε λάβει υπόψη σε μια προβληματική κατάσταση, β) το να περιμένουμε ότι η διαδικασία αυτή της ενεργητικής ακρόασης και του σεβασμού θα περιέχει σε πολύ μικρό ή πολύ μεγαλύτερο βαθμό την "καθοδήγηση" προς τις "λύσεις", γ) το να περιμένουμε κάποιου είδους "δικαίωση", δ) το να περιμένουμε την αναγνώριση των εμπειριών μας ως μοναδικές και ε) το να περιμένουμε όλα τα παραπάνω.

Έχουμε προβλήματα ...άρα υπάρχουμε!!!

Δεν είναι "μιζέρια" να συζητάμε για τα προβλήματά μας, τα άγχη μας, τους φόβους, τις ανάγκες... Στην πραγματικότητα, όσο καλά κι αν τα καταφέρνουμε γενικά, όλο και κάτι θα προκύψει που θα μας βγάλει "από τα νερά μας", κάτι που η επανόρθωσή του θα χρειαστεί πιο "ειδική" προσέγγιση, κάτι που θα μας προκαλέσει μικρό ή μεγαλύτερο "πονοκέφαλο"...
Όλα τα προβλήματα, δεν είναι, βέβαια, της ίδιας βαρύτητας. Αυτή είναι μια, ας πούμε "αντικειμενική" τους διάσταση, αλλά υπάρχει και μια πιο "υποκειμενική", αυτή που έχει να κάνει με το γεγονός ότι δεν παίρνουμε όλα τα άτομα τα ίδια γεγονότα το ίδιο "σοβαρά". Επίσης, η χρονική στιγμή που κάτι συμβαίνει, η αλληλουχία των γεγονότων, η συναισθηματική σημασία, που είναι μια από τις ακόμη πιο ειδικές περιπτώσεις, αλλά και οι προσδοκίες κάθε ατόμου, επηρεάζουν επίσης τον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνει ένα "πρόβλημα".

Παρακάτω, ακολουθούν έξι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνουμε οπωσδήποτε υπόψη, όταν "τα βρίσκουμε ...σκούρα". Χωρίς να έχουμε συμπεριλάβει τον παράγοντα "ιδιοσυγκρασία", που εξηγεί (κάπως) τις ατομικές διαφορές στη διαχείριση των προβλημάτων, πρόκειται για τους έξι παράγοντες που, την επόμενη φορά που θα αντιμετωπίσεις τα μικρά ή τα λίγο πιο μεγάλα (από τα "καθημερινά") προβλήματα, μάλλον δεν θα σε κάνουν να πεις "ουοάου, ένα πρόβλημα-μια ευκαιρία", ωστόσο, ίσως σε κάνουν να δεις πιο αισιόδοξα το: "έχω προβλήματα, άρα υπάρχω"...

Νέα χρονιά- νέα ζωή; Πέντε "μεγάλες αλήθειες" σχετικά με την "αλλαγή"

Άλλη μια καινούργια χρονιά ξεκινά... Πολλοί απορούν γιατί χαιρόμαστε τόσο όταν αλλάζει η χρονιά... Επειδή είμαστε καλά, επειδή είμαστε εδώ, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό το "εδώ", επειδή είμαστε μαζί, όσες απώλειες κι αν μετρά αυτό το "μαζί"... Έτσι είναι η ζωή μας. Προχωρά γραμμικά και κυκλικά. Οι χρονιές έρχονται και φεύγουν όμως ξεκινάνε κι από την αρχή, μας βρίσκουν πότε έτσι και πότε αλλιώς, να μετράμε όσα έχουμε κι όσα χάνουμε, πάντα περνώντας από τα ίδια αλλά και τα νέα σημεία αναφοράς. Έτσι είναι η ζωή κι αυτό μας κάνει όλους συνοδοιπόρους... Όλα είναι στιγμές κι αυτό μετριάζει τις χαρές αλλά και τον πόνο. Όλα είναι αποφάσεις, σωστές ή όχι και τόσο σωστές, βιαστικές ή πιο σοφές, αναγκαστικές ή ελεύθερες... Όλα είναι σ΄αυτό το "χαρτί", με περισσότερες ή λιγότερες "μουτζούρες", αλλά ποτέ "άγραφο"...

Όμως, μπορούμε κάτι να αλλάξουμε; Κι όταν λέμε "θέλω να αλλάξω", ποια είναι αυτά που μπορούμε τελικά να αλλάξουμε και με ποιον τρόπο;