Ποιος είπε ότι χρειάζεται να είμαστε τέλειοι;

Αρκετές φορές δισταζουμε να κάνουμε μια καινούργια αρχή, που περιλαμβάνει "άνοιγμα": αιτία είναι εκείνος ο φόβος της κριτικής που συνεπάγεται η "έκθεση", η ανασφαλεια για το "καινούργιο", το άγνωστο...

Επηρεάζοντας τις σκέψεις, μέρος πρώτο

"Ο λόγος είναι θεραπευτικος".

(Από την παραμικρή έκφραση έως τις δομημενες διαδικασίες "αποτελεσματικης" επικοινωνίας...)

Η παραπάνω φραση αποτελεί αξίωμα της ψυχολογίας.

Όμως, τι θεραπευει ο λόγος και με ποιον τρόπο;
Πώς μπορούμε να επηρεασουμε τις σκέψεις και με ποιον τρόπο, επεμβαινοντας στις σκέψεις, αποκαθιστουμε τελικά τις συμπεριφορές;

Ο ρόλος του τακτ στην πρόληψη κι επίλυση των συγκρούσεων

Οι διαδικασίες ειρηνικής επίλυσης συγκρούσεων, χαρακτηρίζονται από την ισότιμη συμμετοχή των (αντιπαραβαλλομενων) μερών, η οποία είναι εθελοντική κι εμπιστευτικη. Είναι δομημενες και στοχευμενες.

Μπορούν να πραγματοποιηθούν και προληπτικα των συγκρούσεων, πάντοτε κατόπιν αιτηματος της μιας πλευράς και με τη σύμφωνη γνώμη της δεύτερης ότι επιθυμεί να συμμετέχει.
Μια τρίτη, ουδέτερη πλευρά, κατά κανόνα εκπαιδευμενη, αναλαμβάνει το ρόλο του ψυχραιμου (δια)μεσολαβητη, κυρίως για να εγγυηθει ότι εκφράστηκαν αποτελεσματικα οι οπτικές, τα συναισθήματα, οι δυνατοτητες επίλυσης της σύγκρουσης και οι δεσμευσεις αμεσης εφαρμογής τους.

Ο ρόλος του τακτ, είναι βέβαια σημαντικός στην πρόληψη των συγκρούσεων, ωστόσο, διέπει και τις διαδικασιες ειρηνικής επίλυσης τους, είτε τυπικές είτε πιο "ατυπες".

Πιο συγκεκριμένα:

Το "Τακτ", οι Κοινωνικοι Ρόλοι και "το Κομμάτι μας", μέρος δεύτερο

Πιο συγκεκριμένα:

Το "δικαίωμα καθενός να του συμπεριφέρονται σύμφωνα με αυτό που δείχνει ότι είναι"

Αναφέρεται από τον E.Goffman, The Presentation of Self in Everyday Life. Κατά τη γνώμη μου, περιγράφει την (ηθικά θεμελιωμένη) αξίωση που έχει το κάθε άτομο να προβάλλει τα σημεία που επιθυμεί εκείνο, όταν πρόκειται για τη διαχείριση των εντυπώσεων που αφορούν τον εαυτό του.
Σε αυτήν, λοιπόν, την περίπτωση, κάποιος που διαθέτει τακτ, δεν θα αναφερόταν σκόπιμα στα σημεία εκείνα που αποτελούν "παραφωνίες" σε σχέση με την εικόνα που προσπαθεί να δώσει το πρώτο άτομο.
Αντιθέτως, συνεπής  προς την προσπάθεια να εξάγει τα "σωστά" συμπεράσματα, οφείλει να ακούσει ενεργά την πλευρά του ατόμου "που δίνει την εντύπωση πως..." και να δώσει έμφαση στα σημεία που το άλλο άτομο επιθυμεί.
Πρακτικά, η δεξιότητα αυτή εφαρμόζεται, ανακεφαλαιώνοντας, σε καίρια σημεία της συζήτησης, τα λόγια του συνομιλητή μας, και ρωτώντας τον εάν, έως το συγκεκριμένο σημείο, συμφωνεί με τα συμπεράσματα μας.

Αυτονομία και κοινωνικοι ρόλοι

Η αυτονομία είναι ένας από τους στόχους της εκπαίδευσης. Αυτόνομος είναι αυτός που κάνει κάτι με τη θέληση του, όχι όμως αυτός που κάνει ο,τι θέλει. Πέρα από την απλή ικανοποίηση ατομικών επιθυμιών, τα άτομα θέτουν ομαδικους στόχους, οι οποίοι εξυπηρετούν κι εκείνοι "ανάγκες" και "συμφέροντα". Η αυτονομία στην οποία αναφερόμαστε είναι συνειδητοποιημενη κι ισορροπημενη και προσανατολιζεται στο (κοινό) "καλό".
Επίσης, η αυτονομία σχετίζεται με την "εξειδίκευση", συνεπώς και με τους κοινωνικούς ρόλους. Προϋποθέτει ειδικές γνώσεις, επομένως την επιτυχή ολοκλήρωση ορισμενων εκπαιδευτικών διαδικασιών. Δεν υπάρχει πραγματική αυτονομία που να μην βασίζεται στην εσωτερικευση των κοινωνικών κανόνων.

Όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο έρευνας και να βρουν χρήση στις διαδικασίες "ειρηνικής επίλυσης συγκρούσεων".
Δουλεύοντας, μια δεκαετία, με παιδιά διαφόρων ηλικιών, αναγνωρίζω πόσο σημαντικό είναι για κάποιον να κάνει "το κομμάτι του", την επίδειξη του. Αν και "εγωκεντρικα" κατά κανόνα, όλα τα παιδιά έχουν ανάγκη να τα παρακολουθούν οι (σημαντικοί, περισσότερο `η λιγότερο) άλλοι, όταν "επιδεικνυονται". Κι ομως, αρκετες από τις συγκρούσεις τους οφείλονται στις υψηλές αξιώσεις που έχουν για ευγένεια και προσοχή...
Υποθετω, ότι οι ενηλικοι δεν διαφέρουμε ως προς αυτην την ανάγκη, όσο εκλεπτυσμενοι κι αν είναι οι τρόποι που χρησιμοποιουμε.

Γι` αυτό, ισως τελικά, χρειάζεται να μελετησουμε και να εφαρμοσουμε περισσότερο το "τακτ"...


Συνηθίζω, όταν γράφω άρθρα σαν αυτό, να διευκρινίζω, ότι, σε αυτό το ιστολόγιο, παραθέτω τις προσωπικές μου σκέψεις, απόψεις κι εμπειρίες. Συνεπώς, δεν πρόκειται για "επιστημονικό λόγο", με τη "στενή" του έννοια. Ο αναγνώστης οφείλει να συνεχίζει την αναζήτησή του σε διάφορες πηγές, επειδή τα άρθρα αυτά δεν είναι εξαντλητικά. Ώστε να ενισχύσω προς αυτήν την κατεύθυνση (της περαιτέρω, δηλαδή, αναζήτησης), χρησιμοποιώ την επίσημη ορολογία και παραθέτω τα ονόματα των επιστημόνων που μελετώ και με εμπνέουν.

Χριστίνα Καλαβρή,
ψυχολόγος-εγκληματολόγος

Παιδιά και όρια, μέρος δεύτερο

Το θέμα δεν είναι τα όρια για τα όρια,

αλλά η διαδικασία οριοθετησης ως εφοδιο ζωής

Μερικες φορές, δινουμε τόση σημασία στην "οριοθετηση" των παιδιών, σαν να επροκειτο να μείνουν για πάντα παιδιά! Θέλω να πω, οτι η διαδικασία οριοθετησης ειναι δυναμική κι οχι στατική, καθώς τα παιδιά μέρα με τη μέρα μεγαλώνουν, αλλάζουν και "κερδίζουν" τις ελευθερίες τους... συνεπώς πρόκειται ακριβώς για το αντίθετο!

Ο σκαντζοχοιρος

Χθες το βραδυ, γυριζαμε αργά από τη δουλειά στο σπίτι με το αυτοκινητο. Κάποια στιγμή, στην ακρη του δρόμου, εμφανίστηκε ενας σκαντζοχοιρος. Σταματησαμε να διασχισει το δρόμο...

Έχετε παρατηρήσει καλά έναν σκαντζοχοιρο; Αυτό το γλυκό, παράξενο πλασματακι, σαν να είναι από άλλον τόπο, απο άλλο χρόνο, σαστισε κάπως με τα φώτα του αυτοκινήτου που έπεσαν πάνω του, έστρεψε το κεφαλακι του λιγο προς εμάς και συνέχισε τη διαδρομή του κινούμενο με το δικό του ρυθμό...
Για λιγα λεπτα, οσο διήρκεσε αυτή η διακοπή της βραδυνης ρουτινας μας, ενιωσα χαλαρή. Ευτυχώς που υπάρχουν τα πλάσματα εκείνα που ζουν ανεπηρεαστα από τους δικούς μας ρυθμούς...

Ευθύνη μας είναι και η προστασία της φύσης.

Χ.Κ.

Παιδιά και όρια, μέρος πρώτο

Η αγάπη είναι καλή, η αφοσίωση καλύτερη.

Το γνωρίζουμε αλλά και το νιωθουμε: τα παιδιά δοκιμάζουν πολλές φορές τα όρια που θετουμε. Αυτή η μοναδική, γλυκιά σχέση, χρειάζεται επιμονή κι υπομονή, χρειάζεται σταθερότητα και μετρο από την πλευρά του ενηλικου.

Το "στοίχημα" είναι να μην παρασυρθουμε απο την παιδική ψυχολογία. Ο παιδικος κόσμος εχει διαφορετικά φίλτρα. Τα παιδιά λενε ψέματα, είναι εγωκεντρικα, νιωθουν τα πάντα στον υπερθετικο βαθμό, αναζητούν την προσοχή μας.
Ομως είναι παιδιά...

Πρώτες βοηθειες για θέματα ψυχολογίας

Εντοπιζετε ότι κάτι δεν πάει και τόσο καλά, παρατηρείτε σκορπιες ενδείξεις, χωρίς να έχετε την εμπειρία να τις ταξινομησετε και να τις αξιολογησετε. Ακόμη, δεν έχετε ζητήσει εξειδικευμένη βοήθεια...

Συνηθιζουμε βέβαια οι ειδικοί να επαναλαμβανουμε, ότι τα βήματα αυτοβοηθειας δεν είναι για όλες τις περιπτώσεις επαρκή, γι` αυτο, καλό είναι να απευθυνομαστε άμεσα στον ειδικό, ιδιως εαν πιστευουμε ότι δεν έχουμε την απαραιτητη ψυχραιμία `η το χρόνο να ασχοληθουμε σοβαρά με το "πρόβλημα".

Παρακάτω, παρατίθενται ερωτήματα κι απαντήσεις που βοηθούν, σε ενα σταδιο προετοιμασιας, να αξιολογησετε μόνοι σας τη σοβαρότητα, το επειγον και τις ενέργειες διαχείρισης της κατάστασης που σας αφορά:

Αυτό δεν είναι μυστικό...

Όταν η πραγματικότητα δεν μας αφήνει και πολλά περιθώρια να επεμβουμε σ αυτή και να τη βελτιώσουμε, τότε έχουμε ανάγκη να βρούμε την αισιοδοξια και την ηρεμία μέσα μας...

Έχουν έρθει πολλές στιγμές που έχω πει στον εαυτό μου "Χριστε μου, που θα βρω δύναμη να χαμογελαω κι αύριο;"...
Κι όμως, όταν ξεκινας να σκεφτεσαι το αύριο, κάτι όμορφο θα υπάρχει να στηριχτεις... άνθρωποι και πράγματα που έχουν σημασία στη ζωή μας... μας θυμιζουν κάτι, μας κανουν να νιωθουμε γλυκα `η υπερηφανα, μας δίνουν ιδέες, μας εμπνεουν...

Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του να νιωθουμε καλα, σχετίζεται με τις δράσεις μας... Είναι βέβαια, εξίσου σημαντικό ο,τι περιέχει το περίφημο "μαύρο κουτί" των σκεψεων μας, αλλά η δράση είναι εκείνη που αξιοποιει τις αισθήσεις, τις εμπειρίες...

Γι αυτό...

Αν ήταν...

Αν ήταν μια φυσική καταστροφή...
...θα συμφωνουσαμε όλοι, να την αφήσουμε πίσω και να πιασουμε δουλειά, να ξαναφτιαξουμε ο,τι φτιάχνεται...
...θα αφηναμε την αγανακτηση και τον πόνο να κατασταλλαξουν "φυσικά", πριν αποδωσουμε ευθύνες...
...θα είχαμε αποτιμησει πιο "αντικειμενικά" τις απώλειες και θα ήταν σαφές ότι μπορούμε να ζησουμε και με αυτές...
...θα υπήρχε έλεος...
...θα ημασταν ενωμένοι απέναντι στην κοινή μοίρα...

Κι ετσι κι αλλιώς, κάποιοι θα τραβουσαν μπροστά και σιγά σιγά οι άλλοι θα ακολουθούσαν, επειδή θα καταλαβαιναμε οτι, όταν το μόνο που έχουμε πια να μοιραστουμε ειναι η πολλη δουλειά, τότε όλοι είναι χρησιμοι...

Αν ηταν μια φυσική καταστροφή, θα νιωθαμε δεος, διοτι πάντα υπάρχουν πράγματα πάνω απο τα ανθρωπινα μέτρα...

Αν ήταν μια φυσική καταστροφή, τα πράγματα θα είχαν μεγέθη, μέτρα σύγκρισης... Οι απώλειες, η συμπονια, η μεταμελεια... Η υβρις, η ατη, η θεια δίκη...
Αλλα και η ταξη, θα επανερχοταν με πιο "φυσικό" τροπο...

...αν ήταν μια φυσική καταστροφή, το κλαμα των παιδιών θα σημαινε την απελπισία... μα αυτό που τώρα με κάνει κομμάτια, ειναι το κλαμα των ηλικιωμενων...

Η κοινωνία θα ξαναγεννηθει, ετσι κι αλλιως, απο τους ιδιους της τους πορους, όπως το καμμενο δάσος, οπου τα νεαρά δέντρα ξεπεταγονται πλάι σε όσα εχουν καεί, και συνυπάρχουν, συμβολιζοντας την ελπίδα, μέσα στη στάχτη... Γι αυτό, ας φυλαξουμε την ψυχραιμια μας κι ας σκεφτουμε καλύτερα ότι, όπως κι αν έρθουν οι συνθήκες, αποτελουμε πρότυπα, για οσους είναι καλύτερα και για όσους ειναι χειρότερα απο εμάς...

Χ.Κ.