Ο εαυτός ως "κριτής": όταν η δυσλειτουργική εμποδίζει τη δημιουργική αυτοκριτική...

Η αυτοκριτική, αναφέρεται σε σύνολα, δηλαδή σε ομάδες, σκέψεων μας, πολλές από τις οποίες ανήκουν στις "αυτόματες σκέψεις", όπως ονομάζονται στη γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία*. Σε αυτό το άρθρο, θα κάνουμε λόγο για τη λειτουργικότητα αυτών των σκέψεων και την αποκατάσταση της κι όχι για τη σχέση των δυσλειτουργικών σκέψεων με τα διάφορα "παθολογικά" συμπτώματα.

Καταρχάς, οι (αυτόματες) σκέψεις για τον εαυτό, μπορεί να αφορούν το "πώς είμαστε", το "σε τι τα καταφέρνουμε" ή "δεν τα καταφέρνουμε" και σε "προβλέψεις". Είναι πιο γενικές από αυτό που λέμε "αυτοπεποίθηση". 

Στα περισσότερα άτομα, οι ομάδες σκέψεων έχουν ανάμεικτο (θετικό και αρνητικό) περιεχόμενο, κατάσταση η οποία μας δίνει πολλές πιθανότητες να παίρνουμε ισορροπημένες αποφάσεις και να έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες. Αλλά και οι κριτικές μας τότε θα είναι ισορροπημένες, καθώς οι ανάμεικτες, δηλαδή θετικές και αρνητικές σκέψεις, μας επιτρέπουν να βλέπουμε και τις δυο όψεις των καταστάσεων.

Τι γίνεται όμως, όταν, το περιεχόμενο αυτού του εσωτερικού σκεπτικού είναι μονίμως αρνητικό;

Η Ψυχολογία της Γιορτής

Αρέσουν σε όλους, μικρούς και μεγάλους!
Οι γιορτές, μας διασκεδάζουν, μας αγχώνουν, μας ...παχαίνουν, μας συγκινούν, μας φέρνουν κοντά σε αγαπημένα πρόσωπα ή/ και τόπους, μας κάνουν να "ξεχνιόμαστε" αλλά και μας φέρνουν μνήμες, προκαλούν ανάμεικτα συναισθήματα... Φαίνεται λοιπόν, ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι που οι γιορτές μας κάνουν καλό:

Συναντούμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα, συζητάμε, συνεργαζόμαστε, διασκεδάζουμε. Συνδυάζουμε τις γιορτές με όμορφη μουσική, ξεχωριστά φαγητά και ωραία γλυκά, φοράμε τα καλά μας ρούχα και φροντίζουμε πιο πολύ τον εαυτό μας, πίνουμε το καλό μας κρασί, συμμετέχουμε σε κοινωνικές εκδηλώσεις, χαλαρώνουμε και κάποιες φορές ξεκουραζόμαστε.

Είναι όμως και κάτι παραπάνω: Οι γιορτές επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο, αποτελούν σημεία αναφοράς επειδή δεν περνούν και χάνονται σαν απλές στιγμές αλλά ξανάρχονται, μας επιτρέπουν να κάνουμε σχέδια και να προετοιμαστούμε γι' αυτές κι έτσι να τις χαρούμε περισσότερο, η διάρκειά τους παρατείνεται γιορτάζοντας εκκλησιαστικά και την παραμονή τους, η ψυχολογία μας προετοιμάζεται καλύτερα για το "γλέντι"... Μάλιστα, η ομαδική διάθεση και η συνεργασία, αλλά και η ενασχόληση με την αισθητική, βοηθούν να μπαίνουμε καλύτερα στο πνεύμα των γιορτών. Πιο λιτά ή με περισσότερη μεγαλοπρέπεια, σε κάθε γιορτή, χρειάζεται να προσθέτουμε κάτι διαφορετικό στην καθημερινή ρουτίνα.

Αυτές τις μέρες, γιορτάζουμε μια πολύ μεγάλη εθνική επέτειο κι είναι σημαντικό να συμμετέχουμε στους εορτασμούς και να σκεφτόμαστε τα νοήματα και τα πρόσωπα που τιμούμε τέτοιες ημέρες. Και φυσικά, σε λίγο καιρό, θα αρχίσουμε να μπαίνουμε και σε ένα λαμπρό, μεγαλύτερης διάρκειας, εορταστικό κλίμα, το οποίο, με συμμετοχή και αγάπη, θα μας δώσει ευχάριστες στιγμές...

Χ. Κ.

Οι "απλοϊκές θεωρίες" για το "διαφορετικό" και ο ρόλος τους στη "δράση"

Οι σκέψεις και οι δράσεις μας έχουν άμεση σχέση. Μάλιστα, όχι μόνο οι σκέψεις μας καθορίζουν τις δράσεις, αλλά και οι ίδιες οι δράσεις μας είναι σε θέση να τροποποιούν τις σκέψεις. Γι' αυτό το λόγο, η καθημερινή πρακτική, επηρεάζει όλων των ειδών τις "θεωρίες"...
Ας δούμε με ποιον τρόπο:

Πώς αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι είναι "ασυνήθιστο", "διαφορετικό" ή "μη αναμενόμενο";
Χωρίς να μπορούμε τις περισσότερες φορές να το εξηγήσουμε, ξέρουμε πότε κάτι κυλάει εύκολα, "κανονικά", συνηθισμένα, με ή χωρίς μέτρα σύγκρισης. Σε αδρές γραμμές, έχουμε προφανώς, από πριν, μια γενική προσδοκία ή ένα σενάριο, το οποίο στην πράξη εφαρμόζεται ή δεν εφαρμόζεται και οι "δυσκολίες" εφαρμογής του καθορίζουν το αν θα εκλάβουμε την κάθε περίπτωση ως "κανονική" ή μη...
Διαχρονικά όμως, αλλάζουν οι τάσεις, οι προσδοκίες αλλά και οι "δράσεις"...
Ωστόσο, κάποια επαγγέλματα, έχουν περισσότερη "ευαισθησία" στο να αντιλαμβάνονται το "διαφορετικό"...

Το διαφορετικό σημαίνει "προβληματικό";
Το "προβληματικό" είναι, κατά τη γνώμη μου, μια έννοια ουδέτερη.
Σημαίνει ότι η διαθέσιμη γνώση και οι διαθέσιμες "δράσεις" ή/ και "στρατηγικές" μας δεν επαρκούν για την ερμηνεία του ή/και τη διαχείρισή του, συναντούν κάποιο όριο. Εδώ, χρειάζεται ο διάλογος. Όταν δηλαδή έχουμε προηγουμένως "εξαντλήσει" τις διαθέσιμες "στρατηγικές" μας. Συνεπώς, βρισκόμαστε απλά, μπροστά σε μια κατάσταση η οποία αποτελεί "πρόβλημα" και χρειάζεται "λύση". Αυτό, καθιστά λοιπόν, το "διαφορετικό" απλά ουδέτερο ή "δύσκολο" κι όχι "κατώτερης" ποιότητας...

Πού αποδίδουμε το "ασυνήθιστο", το "μη-κανονικό";
Εδώ βρίσκεται το κλειδί. Αν το αποδώσω σε "εσωτερικά" του "θέματα", εάν δηλαδή "δημιουργήσω" μια "θεωρία" που αποδίδει τη διαφορετικότητά του σε κάποια εσωτερική, "δική του" προδιάθεση ή ποιότητα, πιθανόν τότε θα κάνω λιγότερες προσπάθειες ή θα "αναθέσω" κάπου αλλού το "πρόβλημα". Αν όμως αναγνωρίσω την ευθύνη μου, θα κάνω περισσότερες προσπάθειες, περισσότερες δηλαδή "δοκιμές και λάθη", μέχρι να ανακαλύψω έναν τρόπο επαφής και κατ' επέκταση "ξεκλειδώματος".

Πότε αυτές οι "θεωρίες" και αποδόσεις "λειτουργούν" και πότε δεν είναι λειτουργικές;
Τι διαφορά έχει, για παράδειγμα, εάν πιστεύω ότι κόπηκα στις εξετάσεις επειδή είμαι "τεμπέλης", ότι κόπηκα επειδή ήμουν "κουρασμένος" ή ότι "με έκοψε" ο καθηγητής;
Τι διαφορά έχει εάν ο δάσκαλος πιστεύει ότι ένα παιδί έχει επιθετική συμπεριφορά επειδή έχει "οικογενειακά προβλήματα" ή έχει επιθετική συμπεριφορά επειδή έχει "χαμηλή αυτοεκτίμηση";
Μπορούν να λεχθούν πολλά και στις δυο περιπτώσεις.

Τα ψυχολογικά και κοινωνικά φαινόμενα, είναι σαφώς σύνθετα. Προκειμένου να τα εξηγήσουμε και να τα διαχειριστούμε, αναγκαζόμαστε να καταφύγουμε σε "απλοϊκές" ή και "αφελείς" θεωρίες, τις οποίες όμως είναι σημαντικό να γνωρίζουμε, επειδή καθορίζουν τις δράσεις μας. 

Γιατί οι "θεωρίες" στις οποίες αναφερόμαστε είναι "απλοϊκές"; 
Μπορεί να είναι θεωρίες "ελλειπτικές", "ατελείς", "αφελείς", "οικονομικές", "στρεβλές", κ.α. και να "λειτουργούν" ή να πιστεύουμε ότι λειτουργούν ή τελικά να μας δυσκολεύουν. Μπορεί να είναι λειτουργικές σε έναν τομέα και σε έναν άλλο να μην είναι. Παραδείγματος χάρη, μια εξωτερική απόδοση, τύπου "μ' έκοψε" μπορεί να διαφυλάσσει τη "θετική" μας ταυτότητα, αλλά να μην μας παρακινεί να γίνουμε καλύτεροι.

Τι περιέχουν αυτές οι "θεωρίες";
Περιέχουν στοιχεία αληθή, τα οποία όμως είναι "υπερτονισμένα" ή ελλιπώς επεξεργασμένα, σαν σε "παραμορφωτικό καθρέπτη". Για παράδειγμα:
"Σε αυτόν τον αγώνα, ο "τάδε" ποδοσφαιριστής θα βάλει τα περισσότερα γκολ."
"Πώς το ξέρεις;"
"Αφού έπαιξε καλύτερα απ' όλους στον πιο δύσκολο αγώνα, τότε σε αυτόν που είναι ευκολότερος, θα παίξει και πάλι καλύτερα..."
Ως εδώ, μοιάζει προφανές. Αν η προσδοκία επαληθευτεί, δεν θα αναζητήσουμε άλλα στοιχεία να τη "στηρίξουμε". Εάν όμως ο "τάδε" ποδοσφαιριστής δεν παίξει καλά, θα μιλήσουμε για τον τραυματισμό του, την αδιαθεσία, την κούραση, παράγοντες οι οποίοι δεν είχαν παίξει ρόλο στην αρχική μας πρόβλεψη... Έτσι κι αλλιώς δηλαδή, θα κληθούμε να δώσουμε εξηγήσεις για το "ασυνήθιστο", το "μη-αναμενόμενο".

Κάπως έτσι είναι οι "απλοϊκές θεωρίες"...

Οι απλοϊκές θεωρίες, περιέχουν προβλέψεις, οι οποίες μπορεί να είναι και σε μεγάλο βαθμό "αυτοεκπληρούμενες". Όπως οι "θεωρίες" μας σχετικά με το τι δεν μπορούμε να καταφέρουμε: δεν προσπαθούμε καν, επομένως δε χωρούν αμφισβήτηση. Και το θέμα είναι ότι, μοιάζουν "φυσικές".

Πώς καθορίζουν, όμως, τις δράσεις μας; 
Οι δράσεις μας είναι ο τρόπος με τον οποίο προσπαθούμε να διαχειριστούμε τις διάφορες καταστάσεις: κυρίως, επηρεάζουν το πόση προσπάθεια θα κάνουμε, πόσο θετικές σκέψεις θα έχουμε, πόσο εύκολα θα τα παρατήσουμε, από που θα ζητήσουμε βοήθεια...

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;
Όσο περισσότερα ξέρω σχετικά με τους λόγους στους οποίους οφείλεται κάτι, τόσο πιο πιθανό είναι να κάνω τις, συνδυασμένες, εκείνες προσπάθειες, που απαιτούνται, ώστε να είναι αποτελεσματικές οι δράσεις μου. Σημασία έχει όμως, να μελετάμε κι από τις δυο πλευρές, δηλαδή κι από τη δική μας κι από του "άλλου", κάθε φορά, αυτές τις "αποδόσεις", προκειμένου να κάνουμε τις "δράσεις" μας πιο αποτελεσματικές...

Χριστίνα Καλαβρή,
ψυχολόγος-εγκληματολόγος

Βοηθώντας τη μνήμη και τη μάθηση: 20 σημεία

Η μάθηση είναι ζωτική, πολύπλοκη διαδικασία που εμπλέκει τους γνωστικούς μηχανισμούς. Οι ψυχολόγοι, οι παιδαγωγοί κι άλλοι επιστήμονες του ανθρώπου και της συμπεριφοράς και της εκπαίδευσης, μελετούν τις διαδικασίες μάθησης ώστε, αφενός να βοηθήσουν τα άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη μάθηση και αφετέρου να προωθήσουν ακόμη περισσότερο τις ατομικές επιδόσεις, πάνω από το μέσο όρο.

Πιο συγκεκριμένα, η μάθηση, είναι μία από τις έννοιες που αναφέρονται ταυτόχρονα και στη διαδικασία και στο αποτέλεσμα.

Όμως, τι βοηθά την καλύτερη μνήμη και τη μάθηση;

"Αρνητισμός" και παιδιά, μέρος δεύτερο: σε επίπεδο συμπεριφοράς

Στην προηγούμενη ενότητα, υπό τον τίτλο "αρνητισμός", αναφερθήκαμε σε αρνητικές σκέψεις ή/ και πεποιθήσεις, που αφορούν τους ενηλίκους και τα παιδιά. 
Ωστόσο, ο "αρνητισμός"*, μπορεί να εκφράζεται και σε επίπεδο συμπεριφοράς. 
Αυτή η ενότητα, αφορά τα παιδιά: δηλαδή, τις περιπτώσεις στις οποίες, το παιδί φαίνεται σαν να μην ακούει, να μην πειθαρχεί... Η αλήθεια όμως είναι, ότι η φράση αυτή είναι αρνητικά διατυπωμένη και είναι πιθανό να προκαταβάλλει αρνητικά τους ενηλίκους. Στην ουσία, πρόκειται για μια σχέση συνεργασίας, όπου ο "αρνητισμός" από την πλευρά του παιδιού είναι ένα πιθανό εμπόδιο της. 
Θα πρέπει λοιπόν, πρώτα απ' όλα, να βεβαιωθούμε ότι, ως ενήλικοι, νιώθουμε και δείχνουμε τη συνεργατική μας διάθεση στα παιδιά, χωρίς να χρησιμοποιούμε ψέματα και απειλές, ως καλό παράδειγμα. Θα αναφερθούμε επίσης στο θέμα της "οριοθέτησης" και στο πώς μπορούμε να γίνουμε ακόμη πιο συνεργάσιμοι και αποτελεσματικοί. 

Γίνεται...;

Γίνεται…

…να υπάρχουν ζωές μόνο με «σωστές» επιλογές;

…να μην πονάνε οι αποχωρισμοί;

…τα παιδιά να είναι μόνο ευτυχισμένα και να μην ραγίσει ούτε ένα γυαλάκι στον κόσμο τους;

…να μην κοιτάζουμε ποτέ πίσω;

…να είναι «τέλειοι» όλοι αυτοί με τους οποίους θα έρθουμε σε επαφή στη ζωή μας;

…να μείνουν τα πάντα σε …«εργοστασιακή» κατάσταση;

Μπορούμε όμως, να ελπίζουμε στις λιγότερες δυνατές απώλειες σε κάθε κατάσταση, στο ότι αρκεί έστω ατομικά να αλλάξουμε κάτι, στο ότι για κάποιους είμαστε οι «σούπερ-ήρωες», που κρέμονται από τα χείλη μας και νιώθουν ασφάλεια μόνο στην αγκαλιά μας, στο ότι θα υπάρχει ένα χέρι, όσο βάθος κι αν έχει το τούνελ, στο ότι βαδίζουμε σε δρόμους που έχουν βαδίσει κι άλλοι πριν από εμάς και κυρίως στο ότι, σε αυτό το μυστηριώδη μπλε πλανήτη, κάθε μέρα, θα υπάρχουν λουλούδια που ανθίζουν…

Μια αρνητική κατάσταση, μπορεί να συμβαίνει ή να επαναλαμβάνεται, επειδή ζητά απαντήσεις, ζητά να αποκαλύψει ένα πραγματικό νόημα και να μας δώσει την ευκαιρία να τη δούμε όντας πιο εξελιγμένοι, σε ένα διαφορετικό ρόλο, να τη βάλουμε στις πραγματικές της διαστάσεις, να την εξηγήσουμε, να τη λησμονήσουμε, να σβήσουμε το φόβο, να επανορθώσουμε, να συγχωρήσουμε ή να κρατήσουμε τελικά απόσταση…

Δεν χρειάζονται τα γενικά ρητά τόσο όσο η δράση. Τα σημάδια μας, ίσως και να είναι η δύναμη μας… Μα αν ήταν έτσι, τότε θα επιθυμούσαμε να κρατήσουμε και τα εγκαύματα από …το «μάτι» της κουζίνας…

Τα σημάδια, είναι για να επουλώνονται σιγά-σιγά, κι αυτό που μένει, είναι τα διδάγματα για να αποφεύγουμε ό,τι είναι σαν αυτό που μας προκάλεσε τον πόνο.

Τι ζητάμε όλοι στη ζωή μας; Να αποφύγουμε το «κακό». Να μην τύχει σε ’μας…

Γίνεται;

Αν ήταν έτσι, θεωρητικά θα έπρεπε να μπορούσαμε να το εξαφανίσουμε όλο και μονομιάς…

Αυτό που «γίνεται», είναι μόνο να προσέχουμε, να φροντίζουμε ο ένας τον άλλο, να είμαστε ενωμένοι, να προσπαθούμε να βλέπουμε πάντα κάτι θετικό, να είμαστε οι εαυτοί μας… Κάθε μέρα κάτι αλλάζει, όμως, αν ξέρουμε καλά τους εαυτούς μας κι αν σταματήσουμε για λίγο τον κύκλο των αρνητικών σκέψεων, μόνο για να πάρουμε μια ανάσα, θα δούμε ότι το μεγαλύτερο μέρος του «φόβου» μας, βασίζεται τελικά σε «μύθους»… Τα πάντα αφήνουν «σημάδια». Μα οι ωραίες στιγμές, είναι αυτές που μένουν και είναι οι απλές, καθημερινές και ξένοιαστες… κάτι σαν ανάπαυλα στη «μάχη»…

Ας πάμε από την αρχή λοιπόν… Γίνεται…

…μαζί να μην κάνουμε αλλά χώρια να μην μπορούμε;

…να μην υπάρχουν μυστικά και γκρίζα σύννεφα μεταξύ μας;

…να λέμε ό,τι νιώθουμε και να νιώθουμε ό,τι λέμε;

…να παραμένουμε λογικοί και ψύχραιμοι αλλά να δίνουμε περισσότερες αγκαλιές;

…να μπορούμε μαζί να ξεπεράσουμε σχεδόν τα πάντα;

Χ. Κ.

Αρνητικές σκέψεις και "αρνητισμός" στους ενηλίκους και στα παιδιά, μέρος πρώτο

Λένε ότι όλα ξεκινάνε από τις σκέψεις που κάνουμε.
Υπάρχουν λοιπόν, διαφορετικά είδη σκέψης, τα οποία μπορούν να "επηρεάσουν" τον τρόπο ζωής μας αλλά και αυτά που μας συμβαίνουν γενικά. Θα τα αναγνωρίσετε πιο εύκολα στα παιδιά, αλλά και οι ενήλικες, κάνουμε "αυτόματα" αντίστοιχες σκέψεις.

Επειδή όμως, οι σκέψεις είναι "φίλτρα", επηρεάζουν το πώς αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα και το πώς συμπεριφερόμαστε. Με τη σειρά τους, το πώς σκεφτόμαστε επί των συμπεριφορών μας. Οι σκέψεις είναι σαν "χρωματιστά γυαλιά"... Επομένως το θέμα είναι πώς κι έως ποιο βαθμό μας επηρεάζουν, τα παρακάτω είδη αρνητικών σκέψεων:

10 Οκτωβρίου: Ημέρα για την Ψυχική Υγεία Αφιέρωμα στους προστατευτικούς παράγοντες για την ατομική ισορροπία και τις κοινωνικές σχέσεις

Οι άνθρωποι είναι θησαυροί.

Και δεν αναφέρομαι μόνο

στην προσμονή της ανακάλυψης…

Ακόμη κι εάν όλα τα πράγματα που έχουμε μέσα μας

δεν είναι πάντοτε «καλά»,

έχουν την αξία τους, τους λόγους, την ιστορία τους,

την αλληλουχία, τις κρυμμένες δυνατότητες

και τη χρησιμότητά τους.

Το μόνο που χρειάζεται, τις περισσότερες φορές,

είναι μια θετική πρόβλεψη…

Αναπαραστάσεις για την ψυχική υγεία.

Η αγαπημένη μου μορφή έρευνας είναι η αναζήτηση εικόνων.

Οι εικόνες για την ψυχική υγεία, σχετίζονται ως επί το πλείστον με: το χαμόγελο και την αισιοδοξία, τη χείρα βοηθείας και τη συμπαράσταση, το νου και τη συγκέντρωση, την ένωση των «θραυσμάτων», δηλαδή των «κομματιών» του εαυτού μας, την ηρεμία και τη χαλαρότητα, τα χρώματα και τα συναισθήματα, την ανάσα και το αίσθημα ανάλαφρου…

Η ψυχική υγεία ως σοβαρό κοινωνικό θέμα.

Η βελτίωση της ψυχικής υγείας, φαίνεται ότι συνδέεται με τη λειτουργικότητα, την ποιότητα ζωής και την αισιοδοξία των ατόμων αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο, με την παραγωγικότητα, την κοινωνική ζωή, την κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη. Ένας σαφής ορισμός για την ψυχική υγεία, προέρχεται από την ΠΟΥ και περιλαμβάνεται στην Πράσινη Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2005):

«Είναι η κατάσταση ευεξίας, στην οποία το άτομο πραγματοποιεί τις δυνατότητές του, αντιμετωπίζει τα κανονικά άγχη της ζωής, είναι σε θέση να εργαστεί παραγωγικά και γόνιμα και να συνεισφέρει στην κοινότητά του».

Σήμερα, οι αυτοκτονίες, το στρες και η κατάθλιψη, είναι φαινόμενα τα οποία δείχνουν οι προστατευτικοί της ψυχικής υγείας παράγοντες έχουν ατονήσει, κι αυτοί είναι: οι θετικές κοινωνικές σχέσεις, η κοινωνική ευθύνη και συμμετοχή, τα κοινωνικά δίκτυα και οι κοινωνικές υπηρεσίες. Αντίθετα, οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο των ψυχικών νοσημάτων είναι, σύμφωνα με την Πράσινη Βίβλο: η χρήση ουσιών, η απομόνωση, η έλλειψη στέγης και εκπαίδευσης, η κοινωνική αποδιοργάνωση, οι διακρίσεις και οι ανισότητες, το στρες και η ανεργία.

Η προώθηση της καλής ψυχικής υγείας είναι ένα θέμα που χρειάζεται συντονισμένη δράση σε πολλά επίπεδα, ξεκινώντας από την αξιοπρέπεια και τη φροντίδα των ατόμων που αντιμετωπίζουν μια δυσλειτουργία ή βρίσκονται σε κίνδυνο της ψυχικής τους υγείας, συνεχίζοντας με την ενημέρωση και πρόληψη στο γενικό πληθυσμό και ολοκληρώνοντας με τα ζητήματα διακρίσεων και στιγματισμού σε βάρος των ατόμων που υφίστανται κάποια αναπηρία ή διαταραχή.

Σε ατομικό, όμως, επίπεδο, τι θα πρέπει να έχουμε υπόψη προληπτικά για την ψυχική υγεία, ώστε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας;

1)      Ότι πολλές από τις καθημερινές συνήθειές μας, επηρεάζουν και επηρεάζονται από την ψυχική μας κατάσταση, «διαιωνίζοντας» τους δυσλειτουργικούς κύκλους: για παράδειγμα, εάν παραμελήσω τον εαυτό μου και δεν φροντίζω την εξωτερική μου εμφάνιση, το περπάτημα και τη στάση του σώματος μου, την υγεία και τη διατροφή μου, τότε θα ατονήσουν περισσότερο τα θετικά μου στοιχεία και δεν θα νιώθω και τόσο καλά. Έτσι, θα επανέλθω πιο δύσκολα σε σχέση με κάποιο άλλο άτομο το οποίο, ενόψει μιας δύσκολης συγκυρίας, δεν έχει προσχωρήσει στο «φαύλο» αυτό κύκλο.

2)      Ότι τα «κανονικά» άγχη είναι μέρος της ζωής, επομένως πρέπει να αντιμετωπίζω με ψυχραιμία και «αντικειμενικότητα» ό,τι θεωρώ ως «απειλή»,  παραμένοντας στις πραγματικές διαστάσεις των «προβλημάτων». «Ό,τι δεν με σκοτώνει, με κάνει πιο δυνατό», που λέει και το τραγούδι… Στην ψύχραιμη διαχείριση βοηθά ο διάλογος, η φιλία και η επαφή.

3)      Ότι ανήκουμε σε ομάδες και η ταυτότητά μας δομείται με βάση αυτές τις υπαγωγές: για να έχω θετική εικόνα εαυτού, θα πρέπει να αναζητώ τα θετικά σημεία της οικογένειάς μου, της γειτονιάς μου, των συναδέλφων μου, των συμπολιτών μου…

4)      Ότι πολλές φορές όλοι μας μπορεί να «χάσουμε το δάσος επειδή κοιτάζουμε το δέντρο», δηλαδή συχνά συγχέουμε τις προτεραιότητές μας με αποτέλεσμα να χάνουμε τη στιγμή και μάλιστα, η απόλαυση η οποία σχετίζεται με τις «μικροχαρές» της ζωής είναι ο δείκτης της καλής ψυχικής υγείας.

5)      Ότι η σωματική και πνευματική ευλυγισία πάνε μαζί και καθώς «νους υγιής εν σώματι υγιές», αξίζει να αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο για τη φυσική μας άσκηση...

6)      Ότι οι «φτωχές» σχέσεις και η «φτωχή» κοινωνική ζωή αυξάνουν τις πιθανότητες για ψυχικά νοσήματα.

7)      Ότι ο ύπνος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο για την ψυχική και σωματική υγεία.

8)      Ότι η διατροφή και οι ουσίες επηρεάζουν τη διάθεση, γι’ αυτό κάθε είδους υπερκατανάλωση λειτουργεί αρνητικά και για την ψυχική ισορροπία.

9)      Ότι η ψυχική ικανοποίηση και ηρεμία δεν επέρχεται όταν ακούω μόνο τις «επιταγές» και τις υλικές επιθυμίες ενός δήθεν «βαθύτερου» εαυτού, αλλά κάποιες φορές χρειάζεται να αναζητήσω κάτι πιο ουσιαστικό…

10)  Ότι όταν «δεν αναγνωρίζω τον εαυτό μου», χρειάζομαι απλά βοήθεια και υποστήριξη κι ότι αρκεί να δώσω χρόνο για την αποκατάσταση, επειδή πάντα υπάρχουν προοπτικές επανόρθωσης.

Με λίγα λόγια, το κλειδί βρίσκεται στις μικρές αλλαγές: τις περισσότερες φορές αρκούν οι μικρές αλλαγές από κοινού με έναν καλό «περίγυρο».

Μια μικρής σοβαρότητας και διάρκειας «αποδιοργάνωση», ίσως είναι δείγμα ενός φυσιολογικού οργανισμού, ο οποίος επιζητά την προσαρμογή του σε νέα δεδομένα. Λειτουργεί, λοιπόν, προστατευτικά: εκτονώνονται οι εντάσεις, κινητοποιούνται οι «άμυνες», τίθενται νέοι στόχοι, κινητοποιείται το περιβάλλον του ατόμου…

Παρόλα αυτά, επειδή οι επιπτώσεις κάθε μικρής ή μεγαλύτερης αποδιοργάνωσης είναι πολλαπλές (κυρίως όσον αφορά το οικογενειακό και εργασιακό περιβάλλον) σε κάθε περίπτωση χρειάζεται η ειδική, επαγγελματική γνώμη.

Γενικά όμως, επειδή ο κάθε οργανισμός έχει τη φυσική του «ανοσία» και οικονομία, κάθε αλλαγή στη ζωή του ατόμου, δεν πρέπει να έρχεται σαν …«μετεωρίτης»: μερικές φορές νομίζουμε ότι μόνο η αλληλουχία αρνητικών γεγονότων δύναται να «αποσυντονίσει» ένα άτομο, ωστόσο και οι ευχάριστες «εκπλήξεις» θα πρέπει να έρχονται κατόπιν σκέψης, προετοιμασίας και συν-απόφασης.

Εσείς πιστεύετε ότι, εάν ατομικά κάνουμε έστω τα μισά από τα δέκα παραπάνω μικρά βήματα, δεν θα έχουμε «θωρακίσει» καλύτερα τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας;

Χριστίνα Καλαβρή,

ψυχολόγος-εγκληματολόγος

Σχολικό Ημερολόγιο Δράσεων: Μια εκπαιδευτική πρόταση για το διάνθισμα του σχολικού προγράμματος με αναφορά στις Παγκόσμιες Ημέρες

Όλοι λίγο-πολύ συμφωνούμε ότι τα παιδιά μαθαίνουν στον «ελεύθερο» χρόνο και με δραστηριότητες συμπληρωματικές της σχολικής ύλης. Σε ένα πλαίσιο συνεργατικής μάθησης και μάθησης μέσω της εμπειρίας, συγκεντρώσαμε και προτείνουμε στους επαγγελματίες της εκπαίδευσης, μερικές δράσεις, ώστε να διανθιστεί το σχολικό (κι όχι μόνο) πρόγραμμα.

Οι δράσεις αναφορικά με τις Παγκόσμιες Ημέρες, μπορούν να περιλαμβάνουν: debates, ζωγραφική και εικαστικά, θεατρικό αυτοσχεδιασμό, ομαδικές συνθέσεις με φωτογραφίες και κείμενα, παιχνίδια και αθλοπαιδιές, αφηγήσεις ιστοριών, «έρευνες» μεταξύ συμμαθητών, καλεσμένους επιστήμονες ως ομιλητές, εκθέσεις φωτογραφικού και όχι μόνο υλικού, βίντεο, τραγούδια, ενδο- ή δια-σχολικές εκδηλώσεις, συναντήσεις και επισκέψεις…

Τα κριτήρια επιλογής των Παγκοσμίων Ημερών είναι: να εντάσσονται στο επίσημο σχολικό έτος, να κατανοούνται οι έννοιές τους από τις σχολικές ηλικίες (οι περισσότερες από αυτές αφορούν και το Δημοτικό και το Γυμνάσιο και το Λύκειο) και να συνδέονται με τη σχολική ύλη.

Οι «Δράσεις με αφορμή τις Παγκόσμιες Ημέρες», ( Κύρια πηγή Sansimera,gr) μπορούν να αποτελέσουν σημεία αναφοράς της εκπαίδευσης, καλλιεργώντας τις κοινές υπαγωγές μεταξύ των μαθητών, τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και να διευρύνουν τις γενικές γνώσεις τους. Τα πλεονεκτήματα τους είναι τα εξής:

§  Διαθέτουν ευελιξία εφαρμογής

§  Προκαλούν το ενδιαφέρον των μαθητών

§  Έχουν ποικιλία (αφού όπως φαίνεται υπάρχουν, σχεδόν καθημερινά ανάλογες αφορμές)

§  Δεν αγχώνουν τους μαθητές

§  Συνδυάζονται με έργα γραφής

§  Μπορούν να συμμετέχουν όλα τα επίπεδα

§  Χρειάζονται μικρή προετοιμασία

§  Έχουν αναφορές σε κοινότητες και στην παγκόσμια κοινότητα, προωθώντας τη φιλία και την αλληλεγγύη

§  Έχουν νοήματα σε σχέση με: σχέσεις, φύση, αξίες, υγεία και υγιεινή

§  Προωθούν τη συνεργασία και τους φιλικούς δεσμούς

Ο κατάλογος είναι μακρύς, αφού παραθέσαμε όσες το δυνατόν περισσότερες δράσεις, ώστε να σας δώσουμε δυνατότητες επιλογής, χωρίς φυσικά να θεωρούμε ότι κάποιες από αυτές είναι περισσότερο ή λιγότερο «υποχρεωτικές». Αντίθετα, υπάρχει και η δυνατότητα να προστεθεί επιπλέον υλικό, ωστόσο, αυτό που θα θέλαμε να τονίσουμε στο σημείο αυτό είναι η σημασία της επιλογής: αφενός οι δράσεις δεν θα πρέπει να παραβιάζουν τη νοημοσύνη των παιδιών της ηλικίας στην οποία απευθυνόμαστε, δηλαδή θα πρέπει οι εγκυκλοπαιδικές γνώσεις και η επεξεργασία που ζητάμε από τα παιδιά να παρουσιάζονται απλά και κατανοητά και αφετέρου, θα πρέπει να προσέχουμε ώστε μην υπερφορτώνουμε τη μνήμη των παιδιών με πολλές πληροφορίες. Οι δράσεις αυτές, δεν αποτελούν ένα ακόμη «μάθημα» στο όποίο τα παιδιά δίνουν εξετάσεις, αλλά μια ευκαιρία να εκμεταλλευτούμε εποικοδομητικά κάποια «κενά» που προκύπτουν εντός του σχολικού χρόνου, όταν κι εάν υπάρχει αυτή η ευκαιρία. Συνεπώς, ο «καλός εκπαιδευτικός» δεν είναι αυτός που κάνει τις περισσότερες «δράσεις»…

Επίσης, καλό είναι να υπάρχει μια σχετική προετοιμασία των δράσεων, από την προηγούμενη μέρα, έχοντας ως πυξίδα ένα νόημα που θέλουμε να δώσουμε στη δράση κι όχι μόνο την παράθεση των πληροφοριών. Προς αυτήν την κατεύθυνση, μια πολύ ωραία ιδέα, η οποία δεν χρειάζεται ιδιαίτερο χρόνο ούτε κι άγχος από την πλευρά των μαθητών για την προετοιμασία της, είναι η αναζήτηση, από την προηγούμενη μέρα, σχετικού υλικού μέσω έρευνας στο διαδίκτυο, συνεντεύξεων σε ενηλίκους, αναζήτηση σε άρθρα εφημερίδων κτλ., υλικού, το οποίο μπορούν να φέρουν όσοι μαθητές επιθυμούν (ή μια διαφορετική ομάδα την κάθε φορά) την άλλη μέρα στο σχολείο, σε σημειώσεις, έως και μισής σελίδας.

Οι δράσεις αυτές μπορεί να διαρκούν από 10 λεπτά έως και μια διδακτική ώρα, αλλά και να γίνονται σε μικρά μέρη, από 1 έως και …19 μέρες!!!

Και πάντοτε έχουμε στο μυαλό μας ότι τα παιδιά ενθουσιάζονται με πολύ απλά πράγματα και καλοδέχονται τις αλλαγές στο πρόγραμμα τους…

Με εκτίμηση,

Καλαβρή Χ., Κεραμιδά Σ., Πρατζίκος Γ.,

Οκτώβριος 2015,

Ψαχνά

(Ακολουθεί το ημερολόγιο σε μορφή jpg*, διαθέσιμο για εκτύπωση)

Για τον αυθορμητισμό...

Το να είσαι «αφελής» είναι, να υπάρχουν όλοι αυτοί που είναι «έξω φρενών» μαζί σου, επειδή επιμένεις να κάνεις τα πράγματα με το δύσκολο τρόπο, κι εσύ να τους χαμογελάς ευτυχισμένη!

Γιατί αγαπάμε τόσο τις παιδικές ταινίες;

Επειδή, οι ήρωες σ’ αυτές έχουν, τόση χάρη, τόση άγνοια, τόσο φυσική απλότητα, τόση σιγουριά και πίστη, τόση τύχη… Παρόλα αυτά, δεν είναι ούτε κάποια «παιδική …αρρώστια», ούτε και «παλιομοδίτικο» το να είναι κάποιος naïve…

Σημαίνει καταρχάς ότι επιλέγεις να αγνοείς τις αρνητικές προκαταλήψεις των άλλων, το «δεν μπορείς» ή το «δεν θα πετύχει», των πιο «λογικών»…

Naïve είναι, να ξοδεύεις χρόνο για να κάνεις όνειρα και να τολμάς να τα κάνεις πραγματικότητα σε πείσμα όσων θεωρούν τυχαίο ότι πετυχαίνεις τελικά, «να πιάνεις το νόημα», να μην καταλαβαίνουν οι άλλοι πότε μιλάς κυριολεκτικά αλλά να ξέρουν πότε έχεις ειλικρινά ενθουσιαστεί, να φέρνεις «αλλεργία» σε κάποιους αλλά να μην κουράζεσαι να είσαι outsider, να μην σε νοιάζει τι κάνει «ο κόσμος» και να παραμένεις σίγουρος για τον τρόπο που κάνεις κάτι, να μπορείς να συνεννοηθείς με όλους, να δίνεσαι ολοκληρωτικά στα σχέδιά σου, να πιστεύεις ότι μπορείς να συνεργαστείς ακόμη και με αυτούς που οι άλλοι χαρακτηρίζουν «δύσκολες περιπτώσεις», να είσαι με ευγένεια αυθόρμητος, να μιλάς απλά αλλά να λες πολλά, να μην κρατάς κακίες και να είσαι σίγουρος ότι οι άλλοι σε αγαπούν, αλλά με τον τρόπο τους.

Naïve είναι, να είσαι δημιουργικός, επειδή βλέπεις πράγματα εκεί που δεν υπάρχουν, να έχεις μυωπία και να μη φοράς τα γυαλιά σου (αλλά αυτό το κάνω μόνο εγώ, επειδή δεν οδηγώ!), να ζωγραφίζεις παντού λουλούδια, να παίζεις κιθάρα με τη μυγοσκοτώστρα, να γελάς πολλές φορές με το ίδιο ανέκδοτο, να έχεις ένα δικό σου μότο, να χορεύεις στο μπάνιο χωρίς να γλιστράς, να περιγράφεις με σοβαρότητα ότι τα σύννεφα μοιάζουν με αεροπλάνα, ανθρώπους που συνομιλούν, προϊστορικά ζώα…

Αλλά και να μαθαίνεις κάθε μέρα κάτι καινούργιο, να αγαπάς τους άλλους με τα ελαττώματά τους, να εκπλήσσεσαι με ό,τι προσπερνάνε οι άλλοι ως αυτονόητο, να νιώθεις πλήρης με τα πιο απλά πράγματα και κάποιες φορές να το παρακάνεις (αλλά μόνο με τα «ακίνδυνα» πράγματα)…

Με λίγα λόγια, naïve είναι να «είσαι και γ…ώ τα παιδιά» …«όμως γιατί να είσαι τόσο κολλημένος –η –ο, βρε παιδάκι μου;»

Χ. Κ.

Ακούγοντας τον άλλο με όλον μας τον εαυτό και αναδεικνύοντας θετικές όψεις της προσωπικότητάς του…

Πρόκειται για μια όμορφη και ιδιαίτερη παρουσίαση, η οποία δημιουργήθηκε με αγάπη, για ένα ξεχωριστό ακροατήριο, το οποίο έχει έναν αξιέπαινο κοινό σκοπό.

Βέβαια, συνήθως, από τη δική μας πλευρά, ξεκινάμε έχοντας ένα συγκεκριμένο πλάνο της εισήγησής μας, σε μια τέτοια συνάντηση, ωστόσο, το ακροατήριο έχει τον πιο ουσιαστικό ρόλο, εκείνον δηλαδή του «ενεργού ακροατή»…

 Η «ενεργητική ακρόαση», υπήρξε η αρχική θεματική αυτής της παρουσίασης. Η ενεργητική ακρόαση, ως μια βασική δεξιότητα της καλής επικοινωνίας, η οποία όμως, καθότι «βασική», φαίνεται ότι παίρνει διαφορετικό, κάθε φορά, «χρώμα»…

Πρώτα απ’ όλα, η ακρόαση, ως ικανότητα να βλέπουμε από την πλευρά του άλλου, παρουσιάζεται επάξια ως η ακρογωνιαία λίθος της επίλυσης των διαπροσωπικών προβλημάτων και συγκρούσεων. Δεύτερον, είναι μια δεξιότητα η οποία μπορεί να διδαχθεί, μέσω της βελτίωσης μας σε συγκεκριμένες τεχνικές και τρίτον, η εκμάθησή της επηρεάζει τις στάσεις και τις συμπεριφορές μας, συντελεί δηλαδή, στην ατομική βελτίωση.

Αυτά είναι τα, ας πούμε, πιο «αντικειμενικά» της χαρακτηριστικά.

Περαιτέρω, η ακρόαση, είναι πολύ μεγάλο πράγμα, αν κρίνουμε από την ιερότητα, εντός κι εκτός εισαγωγικών, των επαγγελμάτων που σχετίζονται με την ακρόαση…