Γονείς και έφηβοι: στόχος είναι, τα παιδιά να γίνουν αυτόνομα και αισιόδοξα

Όχι άλλη ..."πειθαρχία"!

Πρώτον, τα θέματα πειθαρχίας έχουν σε αυτήν την ηλικία έχουν "λήξει", αφού η "πειθαρχία" σχετίζεται με την υπακοή κανόνων "απ' έξω" και "από πάνω". Οι ανήλικοι, μετά τα 11-12 έτη, έχουν εσωτερικεύσει τους κανόνες και έχουν ένα επίπεδο ηθικής σκέψης που τους δίνει τη δυνατότητα να κατανοούν ότι οι κανόνες είναι απαραίτητοι επειδή ρυθμίζουν τα δικαιώματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Μάλιστα, επειδή πρόκειται για ηλικίες με ευαισθησία στο "δίκαιο" και τα "δικαιώματα", μπορούμε να τους προ(σ)καλέσουμε σε διάλογο όπου, προκειμένου να εκφράσει κάθε πλευρά την οπτική της, είναι υποχρεωμένη να διατυπώσει την οπτική του άλλου.

Επομένως, το "πρέπει να κάνεις αυτό ή το άλλο", δεν "πείθει", στην πραγματικότητα, τους εφήβους επειδή τελικά, χρειάζεται ...

Αυτοπεποίθηση σε στέρεες βάσεις!

Αν η πραγματική αυτοπεποίθηση, αναφέρεται τελικά σε μια "τελειότητα" του να συμφιλιωθεί κανείς με τον εαυτό του και, αυτή η "τελειότητα", έγκειται τελικά στο να είναι και απλός, προσηνής, και γενναιόδωρος με τους άλλους, όπως λένε οι πιο σοφοί από εμάς, τότε είναι μια ακόμη πιο ενδιαφέρουσα, βασική αρετή κι όχι μια "ρηχή" εντύπωση για τον εαυτό, καθώς συμβαδίζει με τη γνώση, την αξιοπρέπεια και την αυτοκυριαρχία. 

Πολλά θα ακούσει κανείς για την "αυτοπεποίθηση" και τη σημασία του να νιώθεις καλά με τον εαυτό σου, να μπορείς να διαχειριστείς τα δυνατά (και τα λιγότερο δυνατά) στοιχεία σου και να έχεις μια καλή θέση στον περίγυρό σου... Είναι αρκετό όμως, να επαναλαμβάνουμε καθημερινά στον εαυτό μας το πόσο "ξεχωριστοί" είμαστε (εμείς και οι δικοί μας άνθρωποι...) ώστε να "χτίσουμε" αυτό που λέμε "αυτοπεποίθηση"; Και υπό ποιες συνθήκες η αυτοπεποίθηση γίνεται ακόμη και ..."επικίνδυνη";

Μιας και πολύ συχνά κάνουμε λόγο για τις πεποιθήσεις, ως βαθιές πίστεις που επηρεάζουν τις σκέψεις, τις στάσεις, τις συμπεριφορές, σε αυτό το άρθρο συγκεντρώνουμε μερικές παρατηρήσεις για την αυτοπεποίθηση, ως την εμπιστοσύνη στον εαυτό, τη βαθύτερη πίστη ότι μπορούμε να καταφέρουμε ό,τι θέλουμε. Πρώτα απ' όλα όμως, οφείλουμε να τονίσουμε ότι, αν και όλες οι συμβουλές είναι καλές, η αυτοπεποίθηση χτίζεται μόνο με πράξεις.

Συναισθηματικοί κόσμοι-συναισθηματικοί μικρόκοσμοι: η ενσυναίσθηση μεταξύ ενηλίκων και παιδιών

Και το ερώτημα με το οποίο ξεκινάμε, στην εκπαίδευση όσον αφορά τα συναισθήματα, είναι:
τελικά, οι σκέψεις μας είναι εκείνες που επηρεάζουν τα συναισθήματά μας ή τα συναισθήματά μας επηρεάζουν τις σκέψεις μας;
Η επιστήμη της ψυχολογίας, αναδεικνύει συνεχώς νέες όψεις αυτής της σχέσης: εάν οι καθημερινές γνώσεις μας είναι απλοϊκές κι έχουν ελλείμματα, η επιστημονική γνώση δοκιμάζει συνεχώς νέους δρόμους, ακόμη και αντίστροφους από τους συνηθισμένους, από τις συμπεριφορές στις στάσεις και από τα συναισθήματα στις σκέψεις... Έτσι, η μελέτη των συναισθημάτων, που προωθείται και στη σχολική και στην προσχολική ηλικία, έχει στην ουσία ως στόχους της τη συναισθηματική κατανόηση των προβλημάτων (από τα συναισθήματα στις σκέψεις) και την αισιοδοξία. 

Είναι αλήθεια ότι, όταν δώσουμε το βήμα στα παιδιά, πάντοτε μας εκπλήσσουν με τις γνώσεις και την ωριμότητά τους. Γνώσεις και δεξιότητες που είναι κάπου εκεί όταν τις επικαλείσαι και κυρίως όταν έχεις την ευαισθησία να τις αναγνωρίσεις από τα "ίχνη" τους. Απλά δεν είναι συστηματοποιημένες αφού δεν έχουν ακόμη κατακτήσει τα μέσα για να εκφραστούν. Και για την ακρίβεια, είναι γνώσεις, τις οποίες τα παιδιά δεν ξέρουν καν ότι τις έχουν! Τουλάχιστον μέχρι να έρθει η στιγμή που οι μηχανισμοί του εγκεφάλου τους θα έχουν ωριμάσει τόσο ώστε τα παιδιά να έχουν υπομονή και μεθοδικότητα ώστε να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν τις λύσεις των προβλημάτων τους. Μέχρι τότε, αξίζει οι ενήλικες να καθοδηγούμε αυτήν την εξερεύνηση...

Όμως, πόσες φορές έχουμε βάλει μια άνω τελεία στο άγχος για την ικανοποίηση των καθημερινών αναγκών των παιδιών, για να σκεφτούμε σοβαρά πώς, αυτά τα μικρά -θαυμάσια- πλασματάκια (που τους φαίνεται δύσκολο να αντιγράψουν έξι ολόκληρες προτάσεις από τον πίνακα, που μοιάζουν "αβοήθητα" σε πολλά απλά καθημερινά πράγματα, που ο χρόνος τους φαίνεται πιο μακρύς απ' όσος πραγματικά είναι) είναι καταβάθως "επιστήμονες" των συναισθημάτων και της κοινωνικής πραγματικότητας;

Όταν είναι ..."καλύτερα να μασάς"* παρά να εκφράζεσαι... (Μόνο τα "SOS"!)

Η ψυχολογία, ως η επιστήμη που μελετά τα συναισθήματα, μπορεί να "ξεκλειδώσει" δυσλειτουργικούς κύκλους στάσεων-συμπεριφορών, με αναφορά στις διάφορες συναισθηματικές καταστάσεις, την ξεχωριστή σημασία και τη διαβάθμισή τους.

Γενικά, θα λέγαμε ότι, τα συναισθήματα έχουν διαφορετικά επίπεδα ("πώς νιώθω" αλλά και "τι νιώθω γι΄αυτό που νιώθω") και απλοϊκά, θα συμπληρώναμε ότι, ως επί το πλείστον, ανήκουν στο περιεχόμενο του "μαύρου κουτιού" (μαζί βέβαια και με άλλα περιεχόμενα) που βρίσκεται μεταξύ των καθημερινών "ερεθισμάτων" και των "απαντήσεων" σε αυτά...

Α. Τα τέσσερα κλειδιά:
1. Η κατανόηση των συναισθημάτων μας συνδέεται με την καλύτερη ποιότητα ζωής, αφού το πώς νιώθουμε επηρεάζει ένα μεγάλο κομμάτι της συμπεριφοράς μας, σε σχέση με τις εκούσιες, πολύ περισσότερο όμως με τις ακούσιες, αντιδράσεις μας. 2. Επίσης (και ως συνέπεια αυτής της επίδρασης που μόλις αναφέραμε), τα συναισθήματά μας επηρεάζουν τις γνώμες και τις στάσεις μας**, αφού το πώς νιώθουμε για κάτι, συγχέεται σε αρκετές περιπτώσεις με την ικανότητά μας να κρίνουμε αντικειμενικά. 3. Το "πώς θα πάρουμε κάτι" που συμβαίνει, εξαρτάται από τη γενικότερη συναισθηματική μας κατάσταση τη στιγμή που θα συμβεί... Έτσι, μια μέρα που δεν ξεκίνησε καλά, ενδεχομένως να πάρουμε πιο "στραβά" κάτι "ουδέτερο" ή "ίσως αρνητικό" συμβάν. 4. Τέλος, ένα πολύ σημαντικό σημείο είναι ότι, η έκφραση των συναισθημάτων μας, σχετίζεται και με τη διεκδίκηση, όσον αφορά επιθυμίες, ανάγκες και δικαιώματα.

Έχει, ωστόσο, η έκφραση των συναισθημάτων μας, πάντοτε προτεραιότητα;

Τι αντισταθμίζει τη δυνατότητα έκφρασης του θυμού, κάνοντάς μας να νιώθουμε καλύτερα;
Και γιατί "σπουδάζουμε" τα "συναισθήματα";

Όταν κάποιος δηλώνει: "Δεν έχω εμπιστοσύνη σε κανέναν...", τι θα τον κάνει να νιώσει καλύτερα;

Τι περιέχει, όμως, η δήλωση "Δεν έχω εμπιστοσύνη σε κανέναν";

Απογοήτευση; Θλίψη; Μοναξιά; Αρνητικές σκέψεις;...

...αλλεπάλληλους "παραμορφωτικούς καθρέπτες;"

...ή πεποιθήσεις, που αναζητούν συνεχώς τα σύμφωνα εκείνα στοιχεία που τις στηρίζουν, τις επαληθεύουν, τις εγκαθιδρύουν, τις διαιωνίζουν...
Στην πραγματικότητα, περιέχει κάτι απ' όλα όσα περιέχουν όλες οι άλλες σκέψεις, αλλά σε έναν πιο μεγάλο βαθμό.

Και για κάποιον παράξενο-στ' αλήθεια-λόγο, οι σκληρές εκφράσεις των άλλων, μας αποστομώνουν, μας μοιάζουν πιο αληθινές απ' όσο στην πραγματικότητα είναι, μας αφήνουν αρκετές φορές "ανήμπορους" να πείσουμε, να βοηθήσουμε...

Τι έχει όμως "από-κάτω" μια τέτοια δήλωση; Τι μπορούμε να απαντήσουμε, το οποίο να έχει όντως νόημα για το άλλο άτομο; Και τι μπορούμε να κάνουμε, με πράξεις, γι' αυτήν την αποκατάσταση;

Ειρηνικά ...μυστικά! Από την εισήγηση του ΚΕ.Σ.Ο. για την "ειρηνική επίλυση συγκρούσεων στο σχολείο και στην οικογένεια"

Η πολλαπλότητα συμβουλών, αρκετές φορές, "μπερδεύει" τα άτομα που φροντίζουν για την ανατροφή των παιδιών. Το θέμα μας σε αυτήν τη εισήγηση ήταν η απλοποίηση και το πώς θα φτιάξουμε δομημένα πλαίσια για την ειρηνική επίλυση συγκρούσεων. 

Σε μια παρουσίαση 90 περίπου λεπτών την οποία ακολούθησε συζήτηση, επικεντρώσαμε λοιπόν, στα εξής θέματα:

• Πώς θα δημιουργήσουμε πλαίσια σεβασμού, ισότητας και υποστήριξης; Όταν έμπρακτα δίνουμε ευκαιρίες στα άτομα να ανακτήσουν την ανωτερότητά τους μετά από την επανόρθωση των βλαβών μιας σύγκρουσης. Έτσι καλλιεργείται η υπεύθυνη ανάληψη ευθυνών, αφού τα άτομα εξακολουθούν να έχουν κάτι να κερδίσουν. Όταν λοιπόν όλοι είναι ικανοποιημένοι, είναι το πιο πιθανό να τηρηθούν οι δεσμεύσεις αποκατάστασης.

"Ειρηνική επίλυση συγκρούσεων στο σχολείο και στην οικογένεια" (από το ΚΕ.Σ.Ο. της Ιεράς Μητρόπολης Χαλκίδος), τα θέματα της εισήγησης

Περίγραμμα της εισήγησης:

• Εισαγωγικό: Οι μέθοδοι επίλυσης συγκρούσεων που στοχεύουν στην επανόρθωση αντί για την τιμωρία
• Διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων βήμα-βήμα: ειδικές τεχνικές
• Σεβασμός, ενσυναίσθηση και ισότητα
• Η σημασία της συναισθηματικής κατανόησης του άλλου: ειδικές δεξιότητες
• Γονεϊκά "στυλ" και "διαχείριση κρίσεων"
• Παραδείγματα εφαρμογής στις συγκρούσεις μεταξύ αδελφών
• Παραδείγματα εκπαίδευσης των παιδιών στο σχολείο
• Αποτελέσματα εφαρμογής των προγραμμάτων ειρηνικής επίλυσης συγκρούσεων
• Συζήτηση /Ειδικά θέματα: τα όρια στις σχέσεις μας και ο ρόλος των κανόνων
• Κλείσιμο: Κάθε στιγμή μπορούμε να κάνουμε την αλλαγή: πώς θα εντάξουμε συστηματικά τις τεχνικές της ειρηνικής επίλυσης συγκρούσεων στην καθημερινότητά μας;

Η ομιλία θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 6 Φεβρουαρίου 2016 και ώρα 18.00, 

Μεσσαπίων 10, Χαλκίδα

(η είσοδος είναι ελεύθερη και θα υπάρχουν δράσεις απασχόλησης για τα παιδιά,

από την ομάδα "Μέλι-Γάλα")

Με εκτίμηση,

Χριστίνα Καλαβρή,

ψυχολόγος-εγκληματολόγος

"Καρέκλα της σκέψης": οι μύθοι, οι αλήθειες και οι εναλλακτικοί τρόποι διαχείρισης κρίσεων

Τι σημαίνει το να βάλω ένα παιδί στην "καρέκλα της σκέψης"; Επιτρέπεται ή απαγορεύεται; Ποιοι μπορούν να εφαρμόσουν αυτό το μέτρο και σε ποιες ηλικίες παιδιών; Πόση διάρκεια πρέπει να έχει αυτή η προσωρινή απομάκρυνση του παιδιού; Το παιδί πώς νιώθει; Τι αποτελέσματα έχει αυτό το μέτρο; Πώς θα του εξηγήσουμε τι θα πρέπει να κάνει εκεί;

Υπάρχουν ικανοποιητικά τεκμηριωμένες με επιχειρήματα απαντήσεις τόσο "υπέρ" όσο και "κατά" της περίφημης "καρέκλας της σκέψης". Σε γενικές γραμμές,

Το λεξιλόγιο ως εμπόδιο στην επίλυση προβλημάτων: ένα παράδειγμα όπου η γλώσσα επηρεάζει τη σκέψη

Εάν είναι προφανές ότι η σκέψη επηρεάζει τη γλώσσα*, τότε, όταν στοχεύουμε στην επίλυση προβλημάτων, θα πρέπει να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη και το ενδεχόμενο ότι η γλώσσα επηρεάζει τη σκέψη: στο άρθρο αυτό, αναφερόμαστε στον τρόπο με τον οποίο η ποικιλία του λεξιλογίου, μας επιτρέπει ή μας εμποδίζει να προσεγγίζουμε, να αναλύουμε και να κατανοούμε (ξεχωριστά) την κάθε κατάσταση. Πιο συγκεκριμένα, το (διαθέσιμο) λεξιλόγιο, μπορεί να περιορίζει τους ορίζοντές μας, αφού όλα ξεκινάνε από την ονομασία που δίνουμε, συνεπώς και η κατηγορία στην οποία τοποθετούμε την κάθε εμπειρία, αλλά το (διαθέσιμο) λεξιλόγιο, μπορεί επίσης να αναδεικνύει τις διαφορετικές αποχρώσεις μιας κατάστασης. Έτσι, αφού ο στόχος μας πάντοτε είναι το να γνωρίζουμε τη σωστή στιγμή για κάθε (σωστή) αντίδραση, οι πιο κατάλληλες αρχικές περιγραφές, είναι αυτές που θα έχουν κάνει ήδη το μισό δρόμο της επίλυσης...

Ας ξεκινήσουμε όμως από την αρχή, την ψυχολογική αυτή παρουσίαση με απλά λόγια: εάν δεν κάνουμε λόγο για κάτι, τότε αυτό κινδυνεύει να μείνει αόρατο ή να ξεχαστεί. Κάποιοι ψυχολόγοι θα πουν ότι αυτή είναι και η αιτία των "(ψυχικών) τραυμάτων", η έλλειψη, δηλαδή, λόγου και εξήγησης. Εάν όμως το περιγράψουμε καλά, τότε και μειώνεται το άγχος μας και το διαχειριζόμαστε τελικά καλύτερα. Γι' αυτό και στις σύγχρονες κοινωνίες, προσπαθούμε να συζητάμε για όλα όσα συμβαίνουν, ήδη από τα παιδικά χρόνια. Έτσι, μαθαίνουμε επίσης να ξεχωρίζουμε (και να διαβαθμίζουμε) τις διάφορες καταστάσεις και τις αντιδράσεις μας σε αυτές.