Όταν κάποιος δηλώνει: "Δεν έχω εμπιστοσύνη σε κανέναν...", τι θα τον κάνει να νιώσει καλύτερα;

Τι περιέχει, όμως, η δήλωση "Δεν έχω εμπιστοσύνη σε κανέναν";

Απογοήτευση; Θλίψη; Μοναξιά; Αρνητικές σκέψεις;...

...αλλεπάλληλους "παραμορφωτικούς καθρέπτες;"

...ή πεποιθήσεις, που αναζητούν συνεχώς τα σύμφωνα εκείνα στοιχεία που τις στηρίζουν, τις επαληθεύουν, τις εγκαθιδρύουν, τις διαιωνίζουν...
Στην πραγματικότητα, περιέχει κάτι απ' όλα όσα περιέχουν όλες οι άλλες σκέψεις, αλλά σε έναν πιο μεγάλο βαθμό.

Και για κάποιον παράξενο-στ' αλήθεια-λόγο, οι σκληρές εκφράσεις των άλλων, μας αποστομώνουν, μας μοιάζουν πιο αληθινές απ' όσο στην πραγματικότητα είναι, μας αφήνουν αρκετές φορές "ανήμπορους" να πείσουμε, να βοηθήσουμε...

Τι έχει όμως "από-κάτω" μια τέτοια δήλωση; Τι μπορούμε να απαντήσουμε, το οποίο να έχει όντως νόημα για το άλλο άτομο; Και τι μπορούμε να κάνουμε, με πράξεις, γι' αυτήν την αποκατάσταση;

Οι εκφράσεις που διατυπώνονται ως "απόλυτες", αφορούν στην πραγματικότητα ένα υπερ-απλουστευτικό σκεπτικό "όλα ή τίποτα", χαρακτηριστικό του οποίου είναι το έντονα αρνητικό συναισθηματικό "χρώμα" που το επηρεάζει. Επομένως, το "υπερβολικό"/ "παραμορφωτικό" στοιχείο που είναι εμφανές σε αυτήν την έκφραση, δεν αμφισβητεί την "ειλικρίνεια": το άτομο εννοεί αυτό που λέει, η "παραμόρφωση" όμως αφορά το πιο "μέσα", δηλαδή τα συναισθήματα που προκαλούν αυτό το σκεπτικό. 

Ίσως εδώ, χρειάζεται μια, πιο "εντατική", αναφορά, στην έννοια της ενσυναίσθησης: κατανοώ τη συναισθηματική κατάσταση του άλλου, αναλύω δηλαδή τα συναισθήματα που αυτή περιέχει καθώς και τις συνέπειες τους, δεν σημαίνει ότι νιώθω ακριβώς όπως νιώθει η άλλη πλευρά.

Σημαίνει ότι γνωρίζω καλά και σέβομαι το ότι τα πράγματα έχουν διαφορετική βαρύτητα για το άλλο άτομο, αλλά όχι ότι "συμμετέχω" κι εγώ σε αυτό που λέει ο άλλος, σαν να είναι η  (μία και μοναδική) "πραγματικότητα". Πρόκειται, επομένως, για μία από τις διάφορες οπτικές της πραγματικότητας, που έχει μεν αληθινά χαρακτηριστικά, συναισθήματα και επιπτώσεις, αλλά δεν παύει να είναι μερική, δηλαδή, η κοινή μας "πραγματικότητα", περιέχει και κάποια άλλα στοιχεία/ όψεις, τα οποία το άτομο (εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή) δεν μπορεί να δει.

Πρέπει να ψάξω ..."σε βάθος";

Αυτό είναι ένα πραγματικά "μεγάλο" ερώτημα.
Συχνά, μπροστά σε μια σημαντική αποκάλυψη της άλλης πλευράς, νιώθουμε χρέος να αποκαταστήσουμε το "πρόβλημα", αρχικά αναζητώντας τις ..."ρίζες" του! Δηλαδή, αναρωτιόμαστε "γιατί" συμβαίνει αυτό, αφού παίρνουμε ως δεδομένα τα "απόλυτα" λεγόμενα της άλλης πλευράς και (στην καλύτερη περίπτωση) προσπαθούμε να δώσουμε απάντηση (και "εδώ και τώρα" και "σοφή" και "αποτελεσματική"!), χωρίς καν να έχουμε κάνει μια προσπάθεια να αποσαφηνίσουμε τι εννοεί ο άλλος. Τι εννοούμε, όμως, με αυτήν την αποσαφήνιση;

• Πρώτα απ' όλα, δεν εννοούμε ότι παριστάνουμε τον "ψυχολόγο" του άλλου (εάν βέβαια δεν είμαστε!): επειδή έχουμε κάποιες πολύ γενικές και ατελείς απόψεις για τους ειδικούς, νομίζουμε ότι ο ψυχολόγος, θα αναζητούσε τις ρίζες των προβλημάτων σε παλαιότερες εμπειρίες του ατόμου, θα απέδιδε ευθύνες, θα εντόπιζε λάθη, παραλείψεις και πιθανές λύσεις, ενώ η αλήθεια είναι ότι, σε πρώτη φάση, απλά θα φρόντιζε ώστε να μπουν σε τάξη οι σκέψεις του άλλου ατόμου και να συνδεθούν με τα συναισθήματά του. Αυτές που λαμβάνουν χώρα στη συνέχεια, είναι διαδικασίες διαλόγου που προχωρούν προοδευτικά, με συγκεκριμένη δομή και χρονική διάρκεια, οι οποίες δεν θα μπορούσαν να αντικατασταθούν από μια φιλική συζήτηση που λαμβάνει χώρα "άτυπα"... Μάλιστα, εξακολουθεί να υπάρχει και ο κίνδυνος, το άτομο που ρωτά λεπτομέρειες για τη δυσάρεστη κατάσταση του άλλου, χωρίς να έχει εξειδικευμένες γνώσεις, όσο καλές προθέσεις κι αν έχει, να έρθει αντιμέτωπο με περισσότερες πληροφορίες που δεν θα μπορέσει να διαχειριστεί. Αντίθετα, ως καλοί φίλοι, προσανατολιζόμαστε στο να εντοπίσουμε και να "μονώσουμε" ένα "πρόβλημα" με απλά λόγια κι όχι να βρεθούμε μπροστά σε μια πιο σύνθετη και ασαφή κατάσταση.  
• Δεύτερον, όταν ακούμε υπερβολικά διατυπωμένες εκφράσεις, καλό είναι να προσπαθήσουμε απλά να τις διατυπώσουμε με διαφορετικά λόγια, αντί να ανησυχήσουμε εμείς πιο πολύ από αυτόν που δηλώνει κάτι δυσάρεστο ή οδυνηρό. Θα ήταν άλλωστε σαν να του στερούμε τη δυνατότητα να είναι υπεύθυνος και να μπορεί να κάνει κάτι αποτελεσματικό για να αντιμετωπίσει τα αρνητικά του συναισθήματα, εάν το πάρουμε εμείς πιο "προσωπικά" από εκείνον.
• Τέλος, δεν ξεχνάμε την ουδετερότητα: είναι ό,τι πιο ουσιαστικό μπορούμε να κάνουμε για τον άλλο. Το να είμαστε ειλικρινείς, να δείξουμε στον άλλο ότι καταλαβαίνουμε πώς νιώθει αλλά δεν κρίνουμε, αντίθετα αποδεχόμαστε τις επιπτώσεις αυτής της κατάστασης ως μια προσωρινή κατάσταση που δεν επηρεάζει την ποιότητα και την αξία του ατόμου, θα προσανατολίσει το άλλο άτομο στην εύρεση μέτρων αντιμετώπισης.

 Τι δεν χρειάζεται να πω;

"Έλα καημένε/ καημένη, υπάρχουν και χειρότερα", "Αλήθεια; Νιώθεις τόσο δυστυχισμένος-η;", "Είναι λογικό, στην εποχή μας όσοι νιώθουν εμπιστοσύνη είναι ανόητοι", "Έλα τώρα, δεν μπορεί να μην υπάρχει ούτε ένα άτομο που να του έχεις εμπιστοσύνη. Για ποιο λόγο;", "Μήπως έχεις χαμηλή αυτοεκτίμηση;", "Μήπως έχεις παιδικά τραύματα;", "Δεν πειράζει, καλύτερα μόνος/ μόνη σου", "Έτσι είναι η ζωή, κάποια στιγμή το παίρνεις απόφαση"...

Τι μπορώ να κάνω;

Να ακούω πιο ενεργά: να δείχνω ενδιαφέρον να διακρίνουμε μαζί με τον άλλο διαστάσεις, αποχρώσεις... Ετοιμάζομαι να ακούσω αλλά όχι να βγάλω συμπεράσματα, να μάθω και να αφουγκραστώ, αλλά όχι να "ξεγυμνώσω", να συνδέσω σκέψεις με συναισθήματα κι όχι γεγονότα που αφορούν διαφορετικές στιγμές της ζωής του ατόμου, να δείξω ότι εγώ θα είμαι εκεί, χωρίς να μειώσω τη σημασία άλλων ανθρώπων, να προσφέρω τον ώμο μου να κλάψει ο άλλος, χωρίς να τον υποχρεώσω να το συζητήσει μαζί μου εκείνη τη στιγμή, να έχω στο μυαλό μου και τη δική του οπτική για να μπορώ να προλαμβάνω μερικά από τα αρνητικά συμπεράσματα του, να φτιάξω σιγά σιγά έναν κύκλο γύρω του, με περισσότερα άτομα και περισσότερες πηγές αυτοπεποίθησης. Εξαρτάται βέβαια από το πόσο κοντά είμαι σε αυτό το άτομο που μου αποκαλύπτει κάτι από τον εαυτό του, από το πόση αφοσίωση μπορώ να δείξω σε κάποιον που μια συγκεκριμένη στιγμή έχει μια συγκεκριμένη ανάγκη, από το πώς φαντάζομαι το μέλλον μας και κυρίως από το να πιστεύω ότι υπάρχει πάντα κάτι καλό μέσα στον καθένα...

Είναι αυτό αρκετό;

Αφού είπαμε ότι οι "μεγάλες" δηλώσεις έχουν ένα ποσοστό υπερβολής κι αυτό είπαμε ότι οφείλεται στη δράση των συναισθημάτων κι όχι στη διάθεση του άλλου να γίνει "υπερβολικός", τότε το να κατευνάσουμε τα δυσάρεστα συναισθήματα με την παρουσία, την ευγένεια και τη συνέπειά μας, αρκεί ώστε ο άλλος να νιώσει ασφάλεια και να δει πιο ξεκάθαρα μια πιο πιθανή οπτική: ότι καθημερινά νιώθουμε τελικά πολύ περισσότερη εμπιστοσύνη απ' όση αντιλαμβανόμαστε άμεσα, σε πολλά πράγματα που δεν εξαρτώνται από μας...

Προφανώς, η εμπιστοσύνη δεν πρέπει να είναι ούτε και υπερβολική, ούτε και ανύπαρκτη. Είναι προκαταβολική, αλλά είναι και επιλεκτική, είναι δώρο, είναι χάρισμα, είναι πίστη αλλά καλοδέχεται και τις αποδείξεις... Χρειάζεται να αφήνει κάποια πράγματα απαρατήρητα, να μην επιζητά μονίμως τον έλεγχο ως σκοπό,  χρειάζεται αμοιβαιότητα, να στηρίζει αλλά και να δέχεται στήριξη... Να ζητά και να λαμβάνει... Η εμπιστοσύνη, είναι απαραίτητη για να επιτελούμε τους ρόλους μας, για να αγαπάμε, για να απολαμβάνουμε τη ζωή... Είναι μια υγιής στάση και μια θετική πρόβλεψη... Αλλά είναι και κάτι που κερδίζεται...

Χ. Κ.

__________

Υ.Γ.: Σε σοβαρά θέματα, ιδίως σε εκείνα που προκαλούν πόνο, δεν υπάρχουν "τέλειες" απαντήσεις... 
Η αποκατάσταση αφορά, όχι μόνο την επαναφορά της αισιοδοξίας, αλλά και ένα νέο κύκλο πράξεων, που θα στηρίξει την ανάδειξη νέων οπτικών... Ένα νέο κύκλο πράξεων, σε αναφορά όμως με έναν επικοινωνιακό και υποστηρικτικό περίγυρο... Το ποιο ρόλο θα κρατήσει το κάθε άτομο σε αυτόν τον περίγυρο, είναι κάτι που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη σοβαρά και ειλικρινά, επειδή η αποκατάσταση κάθε προβλήματος χρειάζεται συστηματική προσπάθεια και παίρνει χρόνο...
Το άρθρο αυτό, γράφτηκε με αφορμή ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα, το οποίο έγινε πρόσφατα σε μια εισήγηση, από έναν πολύ ευαίσθητο άνθρωπο, που ασχολείται με τρυφερές ψυχές και θεωρεί χρέος του να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί... Κι είναι αφιερωμένο...